Smog en ozon

Er zijn twee soorten smog: wintersmog en zomersmog. In Nederland hebben we vooral last van zomersmog waarbij extra ozon in de lucht zit. Bij wintersmog blijft verontreinigde lucht hangen, bijvoorbeeld bij sommige grote steden in het buitenland.

Zomersmog bestaat uit een verhoogde hoeveelheid ozon (O3) in de lucht die we inademen. Vooral mensen met aandoeningen aan de longen en luchtwegen kunnen flink last hebben van smog. Smog kan je slijmvliezen en longen irriteren en zorgen voor hoofdpijn, misselijkheid en benauwdheid.

In Nederland komt ernstige smog steeds minder vaak voor.

Tips tegen smog

  1. 01

    Neem zo vaak mogelijk de fiets of ga lopen. Daarmee zorg je voor minder luchtvervuiling en kan er dus minder smog ontstaan.

  2. 02

    Ben je gevoelig voor smog? Pas je activiteiten aan op dagen met veel smog: ga die dag bijvoorbeeld niet hardlopen of tuinieren.

  3. 03

    Op de kaart van Atlas Leefomgeving zie je de actuele concentratie ozon in de lucht en op luchtmeetnet kun je de verwachting voor morgen en overmorgen vinden. 

Wat is smog?

Het woord smog is een samentrekking van de Engelse woorden smoke (rook) en fog (mist). In de zomer bestaat smog vooral uit ozon (O3). Hoog in de atmosfeer zit ook ozon: daar beschermt het ons tegen schadelijke UV-straling. Maar dicht bij het aardoppervlak (waar wij leven) is ozon ongezond.

Ozon komt niet uit de uitlaat van auto’s of schoorstenen van de industrie, maar wordt onder invloed van zonlicht gevormd uit andere schadelijke Omdat de zon van invloed is op het ontstaan van ozon, komt smog in Nederland vooral in de zomer voor: dit noemen we zomersmog. Het ontstaat op warme dagen, wanneer er weinig wind en veel zon is.

Wintersmog is iets anders. Het bestaat uit fijnstof en andere luchtverontreinigende gassen, en komt juist vaak voor als de zon weinig kracht heeft. De luchtlagen mengen dan slecht waardoor vervuilde lucht als een deken over bijvoorbeeld een stad blijft hangen. In Nederland komt wintersmog niet zo vaak voor en gaat het in de praktijk eigenlijk altijd over zomersmog.

Zuid- en Oost-Nederland hebben meer last van smog dan West- en Noord-Nederland. Dat komt doordat veel luchtvervuiling en ozon uit Duitsland (Ruhrgebied) en België ons land komt binnenwaaien. Bij een zwakke oosten- of zuidenwind is de kans op smog het grootst.

Wegverkeer, huishoudens, de industrie en de landbouw zijn in ons land de belangrijkste bronnen van luchtvervuiling. Van alle ongezonde deeltjes in de lucht veroorzaken fijnstof, stikstofdioxide (NO2) en ozon (zomersmog) de meeste schade aan de gezondheid. Lees meer luchtvervuiling en fijnstof.

Actuele concentratie ozon

Atlas Leefomgeving Op deze kaart van de Atlas Leefomgeving zie je hoe hoog de concentratie ozon nu is. Bekijk de kaart

Normen voor smog

Er zit altijd een klein beetje ozon in de lucht. Dat is niet erg: alleen bij grote pieken of als er langere tijd veel ozon in de lucht zit, zorgt het voor gezondheidsproblemen. Ook planten kunnen niet goed tegen veel ozon. De bladeren raken beschadigd en op den duur worden gewassen kwetsbaarder voor plagen.

Bij hoge temperatuur, veel zonlicht en weinig wind kan de ozonconcentratie oplopen tot ver boven de overheidsnorm; als ergens in Nederland gemiddeld 1 uur lang een ozonconcentratie hoger dan 240 µg/m3 wordt gemeten, spreken we van zeer ernstige smog en wordt er een smogalarm afgegeven. Dit komt gelukkig zelden voor in Nederland.

Vergroot afbeelding
Hoogste aantal overschrijdingen (8-uursgemiddelde boven de 120 µg/m3) op een meetlocatie in het jaar. Bron: RIVM/DCMR/GGD Amsterdam, 2022.

Europese norm voor smog

Daarnaast is er een Europese norm die zegt dat de gemiddelde concentratie over een periode van 8 uur niet hoger mag zijn dan 120 µg ozon/m3. Deze waarde mag maximaal 25 dagen per kalenderjaar worden overschreden (gemiddeld over 3 jaar gemeten). In Nederland lukt het niet altijd om onder deze norm te blijven; vooral in jaren met veel zomerse dagen.

Grafiek van het RIVM uit 2022 die laat zien hoeveel dagen de smogwaardes de grenswaarden overstegen. In 2020 waren dit zo'n 30 dagen, de piek lag in de jaren 90 en tussen 2005 en 2010.
Vergroot afbeelding
Hoogste aantal overschrijdingen (8-uursgemiddelde boven de 120 µg/m3) van 3-jaars gemiddelde op een meetlocatie. Bron: RIVM/DCMR/GGD Amsterdam, 2022.
Neem zo vaak mogelijk de fiets of ga lopen voor schone lucht

Smog en gezondheid

Smog kan klachten aan de luchtwegen veroorzaken, zoals hoesten, een droge keel en benauwdheid. Ook hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid komen voor. Hoe meer ozon er in de lucht zit en hoe langer je eraan blootgesteld bent, hoe meer klachten je kunt krijgen.

Gezonde mensen kunnen tijdens een smogperiode klachten krijgen, maar vooral kinderen, ouderen en mensen met longaandoeningen zoals bronchitis of astma zijn gevoelig. Waarschijnlijk is het ook slecht voor het hart- en vaatstelsel.

Het is niet precies bekend vanaf welke concentratie ozon schadelijk is. Ook concentraties onder de streefwaarde voor ozon (120 µg/m3) kunnen zeer waarschijnlijk gevolgen hebben voor de gezondheid. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert dan ook lagere streefwaarden dan de huidige normen.

Als je gevoelig bent voor smog, kun je het op smogdagen beter rustig aan doen: ga niet hardlopen, hard fietsen, tuinieren of je op een andere manier inspannen in de buitenlucht. Via de Atlas Leefomgeving of luchtmeetnet.nl kun je in de gaten houden of er bij jou in de buurt veel ozon (smog) in de lucht zit.

Meer informatie

Meer informatie over luchtvervuiling en gezondheid vind je in de Atlas Leefomgeving en op de website van het RIVM.