Net als muizen komen ratten af op warmte en voedsel. In de bebouwde omgeving zitten ratten vaak in kruipruimten, parken en riolen. Overlast van ratten in huis voorkom je door te zorgen dat ratten niet naar binnen kunnen en door voedselresten in afsluitbare bakken te bewaren. Ratten zijn nuttige beesten in de natuur en ook in de stadse omgeving helpen ze mee om rommel op te ruimen. In Nederland staat de bruine rat al heel lang bekend als plaagdier. De laatste jaren veroorzaakt de uitheemse zwarte rat steeds meer overlast.

Tips om ratten te voorkomen

Wat mag je zelf doen tegen ratten?

Begin met maatregelen om ratten buiten de deur te houden. Als het al te laat is mag je op eigen terrein ratten bestrijden, maar gifgebruik is verboden (binnen en buiten). Bij onjuist gebruik worden ratten namelijk resistent tegen gif, en ook nuttige of beschermde dieren gaan dood. Sommige klemmen en vallen zijn toegestaan.

Als je ratten in je huis of tuin hebt, kan je het beste een erkende professional inschakelen voor de bestrijding. Een professional probeert het namelijk eerst met preventieve maatregelen, en begint dan pas met vallen en klemmen (de milieuvriendelijkste optie) en plaatst die correct, zodat de dieren niet nodeloos lijden. Als je zelf met vallen en klemmen in de weer gaat is er een redelijke kans dat je de val verkeerd neerzet en de dieren niet worden gevangen.

Bij een plaag bezorgen de ratten vrijwel altijd bij meer mensen overlast en dan is meestal een professionele plaagbestrijder nodig. Zoek samen met je buren naar een oplossing en vraag de gemeente om hulp om de rattenplaag aan te pakken. Het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD) helpt je om te herkennen om wat voor soort rat het gaat (determinatie) en geeft bestrijdingstips. De kosten hiervoor zijn rond de 80 euro. Woon je in een gemeente met een uitgebreide serviceovereenkomst met KAD, dan is determinatie in sommige gevallen zelfs gratis. Check hier of jouw gemeente zo’n overeenkomst heeft.

Zo voorkom je rattenoverlast

Je kunt zelf al een aantal dingen doen om er voor te zorgen dat er geen ratten in je huis komen. 

Gaten en kieren dichten

Ratten hebben maar een klein gaatje nodig om binnen te komen. Bijvoorbeeld via een luchtrooster, gaten in de buitengevel of niet goed sluitende deur. Bruine ratten komen binnen door kapotte rioleringen, putjes en regenwaterafvoer.

• Laat ramen en deuren niet altijd open staan, en zorg dat ze goed kunnen sluiten.
• Maak gaten tot 2 cm dicht met speciale weringspasta tegen plagen.
• Je kunt ook snelcement, steenmortel of RVS-profielen en roosters gebruiken.
• Staalwol werkt goed, maar gebruik het niet rondom bekabeling omdat het brandbaar is en er bij kortsluiting, als de dieren aan de bekabeling knagen, brand kan ontstaan.
• Maak gaten in de spouwmuur dicht met (fijnmazig) RVS gaas voor de ventilatie.
• Gebruik geen purschuim.

Bekijk hier meer tips voor het dichten van gaten en kieren.

Let op beschermde dieren

Heb je een spouwmuur? Pas dan op met gaten dichten boven de 2 meter hoogte. In de spouwmuur verblijven soms beschermde soorten zoals vleermuizen of vogels. Je mag deze dieren niet verstoren en doden volgens de Wet Natuurbescherming. Als een gat of kier boven de 2 meter hoogte zit en breder is dan 7 mm moet je eerst laten controleren of er geen beschermde dieren kunnen zitten. Dat doe je met een ecologische quickscan door een specialist.

Niets eetbaars laten slingeren

Voedsel(resten) en dierenvoer trekken ratten aan. Een rattenplaag kun je voorkomen door geen afval op te hopen en afsluitbare afvalbakken te nemen. Als je voedsel en dierenvoer in je kelder, garage of schuur opslaat, kies dan voor knaagdierbestendige bakken. Maak dierenverblijven ontoegankelijk voor ratten en laat geen brood of andere voerresten achter bij het voeren van vogels. Ook fruit dat van bomen afgevallen is, trekt ratten aan.

Schone woonomgeving voorkomt nest

In een schoon huis en opgeruimde tuin zal een rat minder snel nestelen. Ratten vinden nestmateriaal en beschutting op rommelige plekken waar veel materialen liggen. Je tuin biedt minder beschutting voor ratten als je struiken langs de onderkant snoeit, snoeiafval weghaalt, je weinig ruimte laat tussen blokken haardhout en zorgt dat er geen rommel ligt langs gevels en schuurtjes.

Ratten of muizen?

Aan de uitwerpselen kun je zien of je last hebt van muizen of ratten. Als je spitse losse keutels van maximaal 0,5 cm lang vindt, heb je last van muizen. Uitwerpselen van ratten zijn tot 2 cm lang en 0,5 cm dik zijn en je vind ze vaak in hoopjes aan elkaar geplakt. Op plekken waar ratten veel lopen, laten ze een vettige laag achter die buiksmeer wordt genoemd. Je kunt de uitwerpselen laten analyseren om te ontdekken om wat voor knaagdier het gaat.

Hoe bestrijd je ratten?

1. Zonder preventie heeft bestrijden geen zin.
2. Hou er rekening mee dat meestal hulp van een erkend plaagdierbestrijder nodig is.
3. Neem contact op met de gemeente en buren om de ratten samen te bestrijden.
4. Alleen op eigen terrein mag je zelf op ratten jagen, mits je toegestane middelen gebruikt zoals een klem of val.
5. Ratten met gif doden is verboden. Het vangen met netten, strikken of lijmplanken is verboden vanwege onnodig lijden.
6. Gebruik alleen goed geplaatste klemmen en vallen om dierenleed te beperken.

Schakel professionals in

Als je al overlast hebt van ratten is het meestal niet afdoende om de aantrekkingsbron zoals aangevreten dierenvoer te verwijderen. Misschien hebben ratten zich op jouw terrein of dat van je buren genesteld en veroorzaken ze ook overlast bij anderen. Daarom is het raadzaam om de gemeente en buren bij de aanpak te betrekken. Informeer jezelf goed over plaatsing, wetgeving en gevaren van vallen en klemmen.

Gevaarlijk gif

Alleen erkende plaagdierbestrijders mogen ratten met gif doden. Dit is om te voorkomen dat ratten ongevoelig voor gif worden, waardoor het steeds moeilijker wordt om ze te bestrijden. Een ander gevaar is dat het gif via ratten andere dieren bereikt. Dit kan via doorvergiftiging, waarbij het gif in natuurlijke vijanden zoals roofvogels eindigt. Of dat het gif in de bodem terechtkomt op de plek waar de dode rat doodgaat.

Vraag als je een plaagdierbestrijder inschakelt naar een vakbekwaamheidsdiploma en naar het bedrijfscertificaat KPMB-plaagbeheersing. Op de site van het KPMB staat gecertificeerde bedrijven te vinden.

Klemmen en vallen mogen op eigen terrein

Huismuizen, zwarte ratten en bruine ratten zijn niet beschermd. Daarom mag je met behulp van een speciaal voor ratten bestemde val of klem op eigen terrein op ratten jagen om ze te doden. Gif is verboden en je mag ook niet op andermans terrein zoals in het park, straat of de tuin van de buren een klem plaatsen.

Onnodig dierenleed is niet toegestaan

Als je zelf vallen of klemmen wilt gebruiken dan mag je geen onnodig dierenleed veroorzaken. Plaats vallen alleen binnenshuis om te voorkomen dat andere dieren zoals egels, eekhoorns of mollen in de val terecht komen. Gebruik goed geplaatste, professionele, slagkrachtige klemmen met inloopstuk dat zorgt dat ratten niet alleen met staart of poot in de klem terechtkomen. Een alternatief is een val waarin de rat levend gevangen wordt. Controleer de val dan regelmatig zodat de dieren niet van honger, dorst of stress omkomen. Dit gebeurt vaak al in de val maar ook nog regelmatig kort nadat de dieren weer uitgezet worden.

Op internetfora lees je allerlei tips voor het meest geschikte aas, vaak is het een kwestie van uitproberen. Pindakaas wordt regelmatig genoemd, maar ook chocola, droogvoer van honden of katten, chips, harde koeken, zonnebloempitten en paranoten.

Lijmplanken en vallen die het dier verdrinken, elektrocuteren of bedwelmen, worden als dieronvriendelijk gezien omdat ze onnodig dierenleed veroorzaken en zijn daarom verboden. 

Meer informatie

• Lees meer over de bruine rat bij het RIVM.
• Lees meer over ratten en muizen bij de Dierenbescherming.
• De Nederlandse Vereniging voor Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB) geeft ook informatie over ratten.
• Erkende bestrijders onderzoeken eerst samen met jou welke preventieve maatregelen zinvol zijn, zetten daarna vallen en klemmen in en gebruiken pas als laatste redmiddel gif. Erkende professionele plaagdierbestrijders zijn te vinden via het KPMB.
• Voor het bestrijden van ratten is nog een aanvullende certificering verplicht, het bedrijfscertificaat KPMB-knaagdierbeheersing. Welke bedrijven dit certificaat hebben is ook bij het KPMB te vinden.
• Er zijn ook bedrijven die voor 100% natuurlijke bestrijding gaan zonder het gebruik van gifstoffen en chemische middelen.
• Bij het meldpunt van de NVWA kun je een klacht indienen als je ratten ziet in de horeca.