Bij het vuurwerk afsteken komen allerlei stoffen als kleine deeltjes in de lucht. Tijdens de eerste twee uur van het nieuwe jaar is de concentratie fijnstof in steden veel hoger dan normaal. Het inademen ervan is schadelijk voor je gezondheid en de schadelijke stoffen in vuurwerk belanden in het milieu.

Naast luchtvervuiling zorgt vuurwerk ook voor bodem- en watervervuiling. Dat komt door het fijnstof dat neerdaalt en door onverbrande vuurwerkresten die in de natuur terechtkomen. Boosdoeners zijn de zware metalen in vuurwerk: barium, antimoon en strontium, die schadelijk zijn voor de gezondheid van mens en dier. En koper, dat bij te hoge concentraties giftig is voor het waterleven.

Tips vuurwerk en het milieu

Vuurwerk en het milieu

Door het afsteken van vuurwerk komen zware metalen en chemische stoffen in lucht, bodem en grondwater terecht. In illegaal vuurwerk kunnen zeer schadelijke stoffen zitten, zoals cadmium en perchloraat. Ook zit in illegaal vuurwerk meer buskruit. Daarom is illegaal vuurwerk gevaarlijker en schadelijker voor het milieu dan legaal vuurwerk.

Luchtvervuiling

Vuurwerk veroorzaakt luchtvervuiling. Op oudejaarsavond - kort na middernacht - schieten de concentraties fijnstof omhoog. Vooral de eerste twee uur van het nieuwe jaar: dan zit er tientallen keren zoveel fijnstof in de lucht als normaal. Metingen rond de jaarwisseling laten zien dat er in steden meer fijnstof in de lucht zit dan daarbuiten.

Het inademen van fijnstof is schadelijk voor je gezondheid. Vooral mensen met longproblemen of een zwakke gezondheid kunnen hier flink last van hebben. Dat gebeurt vooral tijdens jaarwisselingen waarbij het windstil is en niet regent; fijnstof blijft dan langer hangen. Zulk weer vergroot de kans dat het RIVM een stookalert afgeeft. Wie last heeft van de luchtvervuiling, kan het beste een aantal uren na middernacht binnenblijven.

Bodem- en watervervuiling

De schadelijke stoffen in onverbrande resten van vuurwerk en in de kleine stofdeeltjes, dalen neer en komen dan vooral in de bodem terecht. Het gaat dan om schadelijke zware metalen, zoals koper, barium, strontium en antimoon, en in het geval van illegaal vuurwerk mogelijk ook cadmium. Barium, antimoon, strontium en cadmium zijn schadelijk voor de gezondheid van mens en dier. Koper is in hoge concentraties giftig voor dieren die in het water leven, en schadelijk voor planten.

Gaandeweg verplaatst de vervuiling zich naar het oppervlaktewater. Via deze weg levert vuurwerk een forse bijdrage aan de ophoping van zware metalen in het milieu. Die zware metalen kunnen niet worden afgebroken door biologische processen en blijven dus het milieu vervuilen. Voor koper, barium en cadmium worden de milieunormen in het water overschreden. Vuurwerk draagt daaraan bij. Een aanzienlijk deel van het koper in het oppervlaktewater is afkomstig van vuurwerk.

Vuurwerkafval direct opruimen

Vuurwerk veroorzaakt jaarlijks een flinke berg afval. Dat afval is hoofdzakelijk karton en papier, met de nodige onverbrande chemische stoffen en zware metalen erin. In sommige vuurwerkproducten, zoals knetterballen, wordt plastic gebruikt. Na het afsteken van knetterballen is het moeilijk om het plastic goed op te ruimen. Nadat het vuurwerk is afgegaan komen de restanten vaak overal terecht.

Om de natuur te beschermen is het belangrijk om alle vuurwerkresten snel en goed op te ruimen, bijvoorbeeld via nieuwjaarsvegen. Zo voorkom je dat schadelijke stoffen uitspoelen naar de bodem en het oppervlaktewater en plastic achterblijft in de natuur. Vuurwerkresten van goed afgestoken vuurwerk horen bij het huishoudelijk restafval.

Pas bij het opruimen op met ongebruikt vuurwerk en vuurwerk dat niet goed is afgegaan. Voor de veiligheid moet je dit goed nat maken en in een dichtgebonden zak stoppen (zodat het vochtig blijft), geef het daarna af bij de milieustraat. Grote partijen (25 kg of meer) niet-gebruikt vuurwerk moet je bij het politiebureau afgeven, of neem contact op met je gemeente. 

Knalvuurwerk en siervuurwerk

Knalvuurwerk bestaat vooral uit buskruit. Siervuurwerk bevat daarnaast ook zware metalen die zorgen voor de kleur- en geluidseffecten. Vanwege die zware metalen geeft siervuurwerk meer schadelijke uitstoot dan knalvuurwerk voor het milieu. Knalvuurwerk veroorzaakt geluidsoverlast voor mens en dier.

Vuurwerkvrije zones en gemeenten

Om vuurwerkoverlast te beperken vind je in veel gemeentes vuurwerkvrije zones. Meestal is het een zone rond ziekenhuizen en kinderboerderijen, maar het kan ook om het stadscentrum of zelfs de hele gemeente gaan. Kijk op de site van je gemeente om te zien waar in je omgeving een vuurwerkvrije zone is ingesteld. In sommige gemeentes kun je ook hulp krijgen om samen met buren zelf een vuurwerkvrije zone te creëren. En er zijn gemeentes waar vuurwerk in zijn geheel verboden is. 

Wetgeving voor vuurwerk

Volgens het Vuurwerkbesluit gelden er regels voor goed vervoer, goede opslag en verantwoord afsteken, om de gevaren van vuurwerk zoveel mogelijk te beperken. Verder mag vuurwerk volgens het besluit geen schadelijk perchloraat of cadmium bevatten.

Sinds 2010 moet al het consumentenvuurwerk in Europa een CE-logo dragen (zie ook CE-markering). Dat laat zien dat de productie voldoet aan milieu- en veiligheidseisen.

Welk vuurwerk mag?

De regels voor oudjaarsvuurwerk zijn afgelopen jaren strenger geworden. Vuurwerk is ingedeeld in categorieën en dit zijn de bijbehorende regels:

• Categorie F1: toegestaan (vanaf 12 jaar)
  Licht vuurwerk zoals sterretjes, trektouwtjes en sierfonteintjes.
• Categorie F2: meestal toegestaan tijdens jaarwisseling (vanaf 16 jaar), maar er zijn uitzonderingen.
  Vuurwerk met weinig gevaar en een laag geluidsniveau zoals siervuurwerk voor buiten. 
• Categorie F3: alleen vuurwerkprofessionals
  Vuurwerk zoals knalvuurwerk en vuurpijlen. Dit vuurwerk mag sinds 2020 niet meer door consumenten, maar alleen nog door vuurwerkprofessionals worden afgestoken.
• Categorie F4: alleen vuurwerkprofessionals
  Vuurwerk met veel gevaar dat bestemd is voor personen met gespecialiseerde kennis en daarom alleen door vuurwerkprofessionals mag worden afgestoken.

Meer informatie

• Kijk voor uitgebreide informatie over de wettelijke regels op Rijksoverheid over vuurwerk.
• Er klinkt een steeds luidere roep om vuurwerk te verbieden: bijvoorbeeld het Vuurwerkmanifest.