Vlees, vis of vega
Minder (rood en bewerkt) vlees en vaker vegetarisch eten past bij een gezond en duurzaam eetpatroon. Steeds meer Nederlanders willen minder vlees eten. Dat is ook nodig: als we binnen de grenzen van de planeet willen blijven met ons eetpatroon, dan past 1 portie vlees per week. De productie van vlees veroorzaakt over het algemeen veel meer milieuschade dan die van plantaardig eiwitrijk eten. Zo is voor de productie van vlees vaak veel meer land nodig dan voor de productie van plantaardige eiwitrijke producten. Daarnaast zorgt vleesproductie voor veel meer uitstoot van en voor verzuring van de bodem en de lucht. Dat geldt ook voor vleesvervangers die gemaakt zijn van zuivel. Naast milieuproblemen speelt ook dierenwelzijn een rol bij de productie van vlees. Een plantaardig alternatief kiezen voor vlees is daarom een goede keuze.
Bij het houden van vee komen gassen vrij die bijdragen aan het broeikaseffect en klimaatverandering. De belangrijkste zijn kooldioxide (CO2), methaan (CH4) en lachgas (N2O). Herkauwers (zoals koeien en schapen) produceren methaan als ze voedsel verteren. Uit opgeslagen mest komen methaan en lachgas (N2O) vrij. Het gebruik van mest en kunstmest op het land leidt ook tot de uitstoot van lachgas. Zowel lachgas als methaan zijn veel sterkere broeikasgassen dan CO2.
Het verbouwen en vervoeren van veevoer veroorzaakt veel uitstoot. In veevoer zit vaak soja uit Zuid-Amerika. Voor de sojateelt worden grote stukken natuurgebied omgezet in bouwland. Bij de omzetting van oerwoud of grasland in bouwland komen veel broeikasgassen vrij uit de bodem. Transport bepaalt ook een deel van de klimaatimpact, want bij het vervoer van vee en veevoer komen ook broeikasgassen vrij.
Tips voor een meer plantaardig dieet
-
01
Eet meer plant en minder dier. Om voldoende eiwitten binnen te krijgen zijn peulvruchten en noten de beste keuze voor het klimaat. Rundvlees scoort het slechtst qua milieu-impact
-
02
Ga stap voor stap wanneer je het lastig vindt om vlees in te ruilen voor een alternatief. Begin met minder vlees in gerechten en introduceer 1 of 2 dagen extra per week zonder vlees.
-
03
Kijk bij de keuze voor eiwitrijke producten naar de klimaatimpact van het product. Eieren zijn een milieuvriendelijke keuze om vlees te vervangen
-
04
Wil je toch vlees? Ga dan voor kip. Van alle vleessoorten heeft kip de laagste klimaat- en milieubelasting. Wil je ook op dierenwelzijn letten? Kies dan kip met een Topkeurmerk voor dierenwelzijn.
-
05
Wees zuinig met kaas als alternatief voor vlees. Goudse 48+-kaas heeft zelfs een hogere klimaatimpact dan kippenvlees.
-
06
Het Voedingscentrum raadt aan om voor je gezondheid 1 keer per week (vette) vis te eten. Ontdek waar je op kan letten bij je keuze voor vis, schaaldieren en schelpdieren zodat je het milieu zo min mogelijk schaadt.
Eiwitten zijn noodzakelijk, vlees niet
Eiwitten zijn een niet te missen onderdeel van je voedingspatroon. Ze bevatten belangrijke aminozuren. Deze bouwstenen voor je lichaam maak je zelf niet aan, maar heb je wel nodig om gezond te blijven. Het eten van eiwitrijke producten is daarom noodzakelijk.
In het gemiddelde Nederlandse eetpatroon zitten meer dierlijke eiwitten dan gezond is. Voor de meeste mensen is vaker vegetarisch eten gezonder. Vlees en vis bevatten naast eiwit ook mineralen (ijzer, zink, fosfor, selenium, magnesium) en vitamines B en D. Met uitzondering van vitamine B12 zitten deze stoffen ook in plantaardige producten. IJzer zit bijvoorbeeld in volkorenbrood, peulvruchten, noten, gedroogde vruchten en appelstroop.
Vitamine B12 krijg je bij een vegetarisch dieet binnen via zuivel en eieren. Vleesvervangers zijn een gezonde keuze als deze voldoende eiwit, ijzer en vitamines B1 en B12 bevatten. Let goed op de voedingswaarde. Met behulp van de Kies ik Gezond-app van het Voedingscentrum zie je meteen of je keuze in de Schijf van Vijf past.
Vegetarisch of veganistisch
Een gevarieerd vegetarisch eetpatroon (voldoende groente, fruit, brood, aardappelen, graanproducten, peulvruchten, noten, zuivel, eieren en volwaardige (kant-en-klare) vleesvervangers) levert voor de meeste mensen alle voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft. Dit blijkt uit onderzoek van de Gezondheidsraad.
Eet je veganistisch en dus helemaal geen dierlijke producten? Dan is het belangrijk om vitamine B12 in te nemen in de vorm van supplementen. Sommige merken sojadrank en vleesvervangers bevatten toegevoegde vitamine B12 en/of ijzer.
Lees meer over een gezond vegetarisch of veganistisch voedingspatroon bij het Voedingscentrum.
Eiwitrijke producten kiezen
De klimaatimpact van verschillende eiwitrijke producten verschilt flink. Om je keuze in de supermarkt makkelijker te maken zie je hieronder eiwitrijke producten op een schaal van laag naar hoog in kilo's veroorzaakte CO2-uitstoot (per kilo bereid product). Hoe meer broeikasgas vrijkomt bij productie, distributie, bewaren en bereiden, des te slechter het is voor het klimaat.
Koop je vlees, eieren of zuivel en wil je rekening houden met milieu én dierenwelzijn? Let dan op Topkeurmerken zoals EU-biologisch, EKO, Demeter en Beter Leven drie sterren (deze laatste gaat alleen over dierenwelzijn).
De grafiek geeft een indruk van de veroorzaakte CO2-uitstoot door de productie van verschillende eiwitbronnen. Het gaat om de hoeveelheid op basis van 1 kilogram bereid product zoals je het eet. Het gaat om de gemiddelde broeikasgasuitstoot van een type product zoals het in Nederland te koop is, niet om de uitstoot van specifieke merkproducten. Deze cijfers zijn gepubliceerd door het RIVM, o.b.v. onderzoek is gedaan door o.a. Mérieux NutriSciences | Blonk.
Klimaatimpact is niet het enige milieuprobleem bij voedselproductie. Bij de meeste andere milieueffecten, zoals landgebruik, verzuring en vermesting, is de ranglijst globaal vergelijkbaar: productie van dierlijke producten heeft de hoogste impact, en plantaardige producten zijn minder belastend. Dit geldt ook voor watergebruik, behalve dat noten hierbij onderaan de lijst bungelen omdat er meer water nodig is dan bij productie van vlees. De CO2-uitstoot van vis is niet meegenomen in de lijst, omdat bij visvangst- en -productie de klimaatimpact niet goed de andere milieuproblemen die hierbij spelen weerspiegelt.
Milieu-impact van vlees en vleesvervangers
Als je bewuste keuzes maakt bij het eten van eiwitrijke producten kan je veel verschil maken. Ben je een grote vleeseter (dat is iemand die meer dan 100 gram vlees per dag eet) en pas je je dieet aan naar af en toe vlees eten? Dan verlaag je je klimaatimpact met ruim de helft. Ook zorg je op deze manier voor minder milieuproblemen zoals vervuiling van lucht en bodem en problemen rondom landgebruik.
Van alle eiwitrijke producten zorgen plantaardige soorten voor de minste milieubelasting. Denk daarbij aan granen- en groenteburgers, noten, tempé, tahoe en peulvruchten. Ook producten op basis van mycoproteïne (zoals Quorn) scoren goed.
Dit wordt separatorvlees genoemd. Dit zijn restjes vlees die overblijven aan de karkassen nadat de grote stukken vlees zijn afgesneden. Deze vleesrestjes worden onder hoge druk van het bot verwijderd en gemalen tot een vleespasta.
Stikstof
Nederland heeft een stikstofprobleem, omdat landbouwgebieden vaak dichtbij natuurgebieden liggen. Stikstofgassen uit de landbouw komen daardoor in de natuur terecht. Deze uitstoot door landbouw wordt pas minder als de intensieve veehouderij kleiner wordt. Meer plantaardige en minder dierlijke voeding eten draagt hieraan bij. Lees meer over stikstof.
Eieren en kip
Eieren en kip belasten het milieu minder dan andere dierlijke producten. Eieren zijn een milieuvriendelijke keuze. Hun klimaat- en milieu-impact is ongeveer gelijk aan die van vleesvervangers en peulvruchten. Vind je dierenwelzijn belangrijk, kies dan voor eieren en kippenvlees met een Topkeurmerk, zoals EU biologisch, EKO en Demeter (goede keuze voor zowel milieu als dierenwelzijn) of Beter Leven drie sterren (alleen dierenwelzijn).
Kippenvlees heeft een lagere milieu-impact dan varkens-, rund- en lamsvlees. Dat komt o.a. doordat kippen voor minder broeikasgassen zorgen dan varkens, schapen en koeien. Kippen produceren geen methaan zoals schapen en koeien, omdat het geen herkauwers zijn. Ook hebben kippen per kilo vlees minder voer nodig dan andere dieren, waardoor er minder land, water en energie nodig is voor het voer dat de kippen krijgen. In het voer van kippen zit wel relatief veel soja. De productie van soja voor veevoer veroorzaakt ook milieuproblemen, en soms ontbossing.
Vis en schaaldieren
Om gezondheidsredenen adviseert het Voedingscentrum om éénmaal per week vis te eten. Eet je vaker vis? Dan loop je het risico dat je bijdraagt aan overbevissing en andere milieuproblemen. Visserij en viskweek gebruiken ook energie en veroorzaken broeikasgas, maar de grootste milieubelasting van vis(producten) zit in andere zaken. Lees meer over visvangst en het milieu.
Kaas en vleesvervangers gemaakt van kaas
Kaas heeft een milieubelasting: de klimaatimpact, het watergebruik en het effect op vermesting is vergelijkbaar met de impact van varkensvlees. De meeste soorten milieubelasting zijn hoger voor kaas dan voor kipfilet. Om 1 kilo kaas te maken is namelijk tot wel 10 liter melk nodig . De klimaatimpact van vleesvervangers gemaakt van zuivel kan je ook vergelijken met kip en varkensvlees.
Zijn insecten een milieuvriendelijke keuze?
Insecten zijn een bron van eiwitten met een lage milieubelasting. Ze kunnen groeien op afval uit de voedingsindustrie zoals aardapppelschillen en pulp. Deze voeding zetten zij efficiënt om in eiwitten die mensen kunnen eten. Wel is er relatief veel energie nodig om de productiefaciliteit te verwarmen en ventileren. Voor de Europese markt zijn enkele insecten goedgekeurd als voeding. In Nederlandse winkels worden sprinkhanen, meelwormen en kevers aangeboden, vaak verwerkt in bijvoorbeeld insectenburgers. Insectenmeel kan ook als diervoeder worden ingezet. Er is op dit moment nog weinig bekend over dierenwelzijn en insecten. De Raad voor Dieraangelegenheden zegt daarom dat insecten het beste kunnen worden behandeld als voelende wezens.
Meer informatie
- Het Voedingscentrum geeft informatie over gezonde voeding en waar je op moet letten als je vooral plantaardig wilt eten.
- Wakker Dier vraagt aandacht voor diervriendelijker eten en komt op voor de rechten en het welzijn van dieren. .
- Het Wereld Natuur Fonds heeft de Planet-based diet calculator. Met deze tool kun je de impact van jouw eetpatroon op verschillende milieuaspecten in kaart brengen.
- De Nederlandse Vegetariërsbond geeft informatie over vegetarisme. Bijvoorbeeld over vitamine B12 en vegetarische restaurants.
- Kijk voor vegetarische recepten, restaurants en een vegetarische vraagbaak op Vegatopia.
- De Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) pleit voor een gezonde, geheel plantaardige voeding, voordelig voor mens, dier, plant en milieu.
- Stichting Natuur en Milieu geeft tips voor eten zonder vlees met onder meer een gratis e-book voor flexitariërs.
- De Good Fish Foundation brengt de VISwijzer uit met verantwoorde vis: Goede vis.
Anderen keken ook naar
Vleesvervangers
Plantaardige vleesvervangers zoals tofu, peulvruchten en groenteburgers kunnen een volwaardig alternatief zijn voor vlees. Ook hebben ze veel minder invloed...
Zuivel
Een blik in het zuivelschap van de supermarkt en je ziet meteen: Nederlanders eten en drinken veel melkproducten. Melk om zo te drinken, maar ook verwerkt...
Groente en fruit
Je bent goed bezig voor het milieu als je meer groente en fruit eet en minder vlees en zuivel. Dierlijke producten hebben over het algemeen een veel grotere...