Minder (rood en bewerkt) vlees en vaker vegetarisch eten past bij een gezond en duurzaam eetpatroon. Steeds meer Nederlanders willen minder vlees eten. Dat is ook nodig: als we binnen de grenzen van de planeet willen blijven met ons eetpatroon, dan past 1 portie vlees per week. De productie van vlees veroorzaakt over het algemeen veel meer milieuschade dan die van plantaardig eiwitrijk eten. Zo is voor de productie van vlees vaak veel meer land nodig dan voor de productie van plantaardige eiwitrijke producten. Daarnaast zorgt vleesproductie voor veel meer uitstoot van broeikasgassen en voor verzuring van de bodem en de lucht. Dat geldt ook voor vleesvervangers die gemaakt zijn van zuivel. Naast milieuproblemen speelt ook dierenwelzijn een rol bij de productie van vlees. Een plantaardig alternatief kiezen voor vlees is daarom een goede keuze.  

Tips voor een meer plantaardig dieet

Eiwitten zijn noodzakelijk, vlees niet

Eiwitten zijn een niet te missen onderdeel van je voedingspatroon. Ze bevatten belangrijke aminozuren. Deze bouwstenen voor je lichaam maak je zelf niet aan, maar heb je wel nodig om gezond te blijven. Het eten van eiwitrijke producten is daarom noodzakelijk. 

In het gemiddelde Nederlandse eetpatroon zitten meer dierlijke eiwitten dan gezond is. Voor de meeste mensen is vaker vegetarisch eten gezonder. Vlees en vis bevatten naast eiwit ook mineralen (ijzer, zink, fosfor, selenium, magnesium) en vitamines B en D. Met uitzondering van vitamine B12 zitten deze stoffen ook in plantaardige producten. IJzer zit bijvoorbeeld in volkorenbrood, peulvruchten, noten, gedroogde vruchten en appelstroop. 

Vitamine B12 krijg je bij een vegetarisch dieet binnen via zuivel en eieren. Vleesvervangers zijn een gezonde keuze als deze voldoende eiwit, ijzer en vitamines B1 en B12 bevatten. Let goed op de voedingswaarde. Met behulp van de Kies ik Gezond-app van het Voedingscentrum zie je meteen of je keuze in de Schijf van Vijf past.

Vegetarisch of veganistisch

Een gevarieerd vegetarisch eetpatroon (voldoende groente, fruit, brood, aardappelen, graanproducten, peulvruchten, noten, zuivel, eieren en volwaardige (kant-en-klare) vleesvervangers) levert voor de meeste mensen alle voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft. Dit blijkt uit onderzoek van de Gezondheidsraad.  

Eet je veganistisch en dus helemaal geen dierlijke producten? Dan is het belangrijk om vitamine B12 in te nemen in de vorm van supplementen. Sommige merken sojadrank en vleesvervangers bevatten toegevoegde vitamine B12 en/of ijzer. 

Lees meer over een gezond vegetarisch of veganistisch voedingspatroon bij het Voedingscentrum. 

Eiwitrijke producten kiezen

De klimaatimpact van verschillende eiwitrijke producten verschilt flink. Om je keuze in de supermarkt makkelijker te maken zie je hieronder eiwitrijke producten op een schaal van laag naar hoog in kilo's veroorzaakte CO2-uitstoot (per kilo product). Hoe meer broeikasgas vrijkomt bij de productie des te slechter het is voor het klimaat. De CO2-uitstoot van vis en lamsvlees is niet meegenomen in onderstaande lijst.   

Koop je vlees, eieren of zuivel en wil je rekening houden met milieu én dierenwelzijn?  Let dan op Topkeurmerken zoals EU-biologisch, EKO, Demeter en Beter Leven drie sterren (deze laatste gaat alleen over dierenwelzijn).  

Uitleg grafiek 

Van alle eiwitrijke producten zorgen plantaardige soorten voor de minste milieubelasting. Denk daarbij aan granen- en groenteburgers, noten, tempé, tahoe en peulvruchten. Ook producten op basis van mycoproteïne (zoals Quorn) scoren goed.  

Biefstuk slechter voor milieu dan gehakt

Rundergehakt heeft een lagere milieubelasting dan steak of runderlappen. Dat heeft twee redenen.  

Ten eerste wordt in gehakt onder meer vlees van melkkoeien verwerkt. Dit heeft een lagere milieubelasting dan vlees van vleeskoeien: de impact van de melkveehouderij wordt verdeeld over zuivel, rundvlees en kalfsvlees. Dit laatste omdat een melkkoe elk jaar moet kalven om de melkproductie op gang te houden. Bij de vleesveehouderij komt de volledige milieubelasting op het conto van het rundvlees. Ten tweede wordt in gehakt en ander 'draaivlees' ook restjesvlees verwerkt. 

In de winkel kun je niet zien of je rundvlees van vleeskoeien of melkkoeien koopt. Maar de vuistregel is dat het milieuvriendelijkere vlees van melkkoeien vooral zit in goedkoper draaivlees, zoals gehakt, hamburgers en worst. Duurdere producten zoals biefstuk en runderlappen komen juist van vleesrunderen. 

Stikstof

Nederland heeft een stikstofprobleem, omdat landbouwgebieden vaak dichtbij natuurgebieden liggen. Stikstofgassen uit de landbouw komen daardoor in de natuur terecht. Deze uitstoot door landbouw wordt pas minder als de intensieve veehouderij kleiner wordt. Meer plantaardige en minder dierlijke voeding eten draagt hieraan bij. Lees meer over stikstof.  

Eieren en kip

Eieren en kip belasten het milieu minder dan andere dierlijke producten. Eieren zijn een milieuvriendelijke keuze. Hun klimaat- en milieu-impact is ongeveer gelijk aan die van vleesvervangers en peulvruchten. Vind je dierenwelzijn belangrijk, kies dan voor eieren met een Topkeurmerk, zoals EU biologisch, EKO en Demeter (goede keuze voor zowel milieu als dierenwelzijn) of Beter Leven drie sterren (alleen dierenwelzijn).  

Kippenvlees heeft een lagere milieu-impact dan varkens-, rund- en lamsvlees. Dat komt o.a. doordat kippen voor minder broeikasgassen  zorgen dan varkens, schapen en koeien. Kippen produceren geen methaan zoals schapen en koeien, omdat het geen herkauwers zijn. Ook hebben kippen per kilo vlees minder voer nodig dan andere dieren, waardoor er minder land, water en energie nodig is voor het voer dat de kippen krijgen. In het voer van kippen zit wel relatief veel soja. De productie van soja voor veevoer veroorzaakt ook milieuproblemen, en soms ontbossing.  

Vis en schaaldieren

Om gezondheidsredenen adviseert het Voedingscentrum om éénmaal per week vis te eten. Eet je vaker vis? Dan loop je het risico dat je bijdraagt aan overbevissing en andere milieuproblemen. Visserij en viskweek gebruiken ook energie en veroorzaken broeikasgas, maar de grootste milieubelasting van vis(producten) zit in andere zaken. Lees meer over visvangst en het milieu. 

Kaas en vleesvervangers gemaakt van kaas

Kaas heeft een hogere klimaat- en milieubelasting dan eieren en is ongeveer even milieubelastend als kippen- of varkensvlees. Om 1 kilo kaas te maken is namelijk tot wel 10 liter melk nodig . De klimaatimpact van vleesvervangers gemaakt van zuivel kan je ook vergelijken met kip en varkensvlees. 

Zijn insecten een milieuvriendelijke keuze?

Insecten zijn een bron van eiwitten met een lage milieubelasting. Ze kunnen groeien op afval uit de voedingsindustrie zoals aardapppelschillen en pulp. Deze voeding zetten zij efficiënt om in eiwitten die mensen kunnen eten. Voor de Europese markt zijn enkele insecten goedgekeurd als voeding. In Nederlandse winkels worden sprinkhanen, meelwormen en kevers aangeboden, vaak verwerkt in bijvoorbeeld insectenburgers. Insectenmeel kan ook als diervoeder worden ingezet. Er is op dit moment nog weinig bekend over dierenwelzijn en insecten. De Raad voor Dieraangelegenheden zegt daarom dat insecten het beste kunnen worden behandeld als voelende wezens.  

Meer informatie

• Het Voedingscentrum geeft informatie over gezonde voeding en waar je op moet letten als je vooral plantaardig wilt eten.  
• Wakker Dier vraagt aandacht voor diervriendelijker eten en komt op voor de rechten en het welzijn van dieren. . 
• Het Wereld Natuur Fonds heeft de Planet-based diet calculator. Met deze tool kun je de impact van jouw eetpatroon op verschillende milieuaspecten in kaart brengen. 
• De Nederlandse Vegetariërsbond geeft informatie over vegetarisme. Bijvoorbeeld over vitamine B12 en vegetarische restaurants. 
• Kijk voor vegetarische recepten, restaurants en een vegetarische vraagbaak op Vegatopia. 
• De Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) pleit voor een gezonde, geheel plantaardige voeding, voordelig voor mens, dier, plant en milieu. 
• Stichting Natuur en Milieu geeft tips voor eten zonder vlees met onder meer een gratis e-book voor flexitariërs. 
• De Good Fish Foundation brengt de VISwijzer uit met verantwoorde vis: Goede vis.