Uit alle Nederlandse stopcontacten komt dezelfde 230 volt. Maar die identieke stroom wordt op verschillende manieren opgewekt. Duurzame energiebronnen als waterkracht, windenergie, zonne-energie en biomassa dragen minder bij aan klimaatverandering dan 'grijze' bronnen van stroom: kolen- en gascentrales. Om elektriciteit als groene stroom te mogen verkopen moet een leverancier er GvOs (Garantie van Oorsprong) voor hebben. Eén garantie verzekert dat er ergens in Europa duizend kWh uit een duurzame energiebron is opgewekt.

In Nederland is de vraag naar groene stroom veel groter dan de productie. In 2020 koos bijna 80% van de huishoudens voor groene stroom. Tegelijkertijd zijn er in Europa nog maar weinig landen waar consumenten en bedrijven kiezen voor een speciaal product als groene stroom. Daardoor is het aanbod van groengaranties (GvOs) veel groter dan de vraag ernaar en zijn de garanties erg goedkoop. Een deel van de groene stroom op de Nederlandse markt heeft een goedkope buitenlandse GvO (Garantie van Oorsprong) - vooral van Scandinavische waterkrachtcentrales. Deze centrales bestonden allang; een keuze voor deze stroom zorgt niet voor nieuwe investeringen in duurzame energiebronnen. Als je hoopt dat jouw keuze voor groene stroom ervoor zorgt dat er ook echt meer duurzame energie wordt opgewekt, kan je het beste kiezen voor Nederlandse wind- of zonne-energie, of voor groene stroom van een energiebedrijf dat veel investeert in groene energiebronnen.

Tips voor meer groene stroom

Garantie van Oorsprong (GvO)

De elektriciteit uit jouw stopcontact is altijd hetzelfde, of je nu groene of grijze stroom koopt. Het enige verschil tussen grijze en groene stroom is de bron die is gebruikt om de elektriciteit mee op te wekken. 'Groene stroom' komt gegarandeerd uit waterkracht, windenergie, zonne-energie of biomassa. Grijze stroom wordt gemaakt uit fossiele brandstoffen (gas en steenkool) en kernenergie. Groene stroom komt uit hernieuwbare bronnen.

Om te garanderen dat de groene stroom die je koopt opgewekt is uit duurzame bronnen, is er een Europees systeem voor erkende groene stroom: de GvO (Garantie van Oorsprong).

Een producent van groene stroom (de eigenaar van een windpark bijvoorbeeld) krijgt 1 groengarantie voor elke 1.000 kWh groene stroom die hij opwekt. Een huishouden verbruikt jaarlijks gemiddeld zo'n 2.500 kWh stroom, groene stroom voor zo'n huishouden vereist dus 2,5 groengaranties. GvOs kunnen, net als de stroom zelf, verhandeld worden.

Om aan consumenten groene stroom te mogen aanbieden is een energiebedrijf verplicht daarvoor voldoende GvOs te bezitten. Zulke GvOs kan een energieleverancier in Nederland kopen, maar ook importeren uit landen met een overschot aan GvOs, zoals Noorwegen of IJsland.

Weinig groene stroom, veel GvO's

In 2020 had bijna 80 procent van de Nederlandse huishoudens een contract voor groene stroom (bron: Stroomranking 2021 van Natuur en Milieu, WISE en Consumentenbond). Een groot deel van de GvOs (Garantie van Oorsprong) daarvoor kwam van Scandinavische waterkracht.

Het afsluiten van een groen stroomcontract is in Nederland populair, maar in veel andere Europese landen niet. In veel andere landen geven energiebedrijven hun klanten de keuze tussen groene en grijze stroomcontracten, maar op een andere manier dan in Nederland.

Dit zorgt voor een tegenstrijdige situatie. Er is in Europa nog te weinig groene stroom: de Europese doelstellingen voor het opwekken van duurzame energie zijn nog niet gehaald. Tegelijkertijd is er in Europa een overschot aan GvOs.

Waterkracht uit Noorwegen

Zo kunnen bijvoorbeeld Nederlandse energiebedrijven met een kolencentrale bij een Noorse waterkrachtcentrale GvOs kopen, om jouw stroom 'groen' te mogen noemen. Op papier krijg je daarmee stroom van een Noorse waterkrachtcentrale, terwijl een Noors huishouden op papier Nederlandse grijze stroom krijgt.

Het overschot komt vooral door het enorme aanbod aan waterkrachtcentrales uit Scandinavië: zo'n 90 procent van de afgeboekte GvOs in Europa is afkomstig van waterkrachtcentrales. De Scandinavische waterkrachtcentrales staan er al tientallen jaren. Hun bouw heeft niets te maken gehad met de grotere vraag naar groene stroom en GvOs.

Kies wind- of zonnestroom uit Nederland

Het moment dat GvOs schaars zijn, is nog ver weg. En als een product (groene stroom) nog op voorraad is, gaat de leverancier niet investeren in de productie. Meer vraag naar groene stroom zorgt dus nog niet tot meer duurzame energie die in Nederland wordt opgewekt. Wat wél helpt: kiezen voor wind- of zonne-energie die in Nederland is opgewekt. Omdat wind- en zonne-energie uit Nederland nog schaars is, zorgt dat voor de bouw van nieuwe windmolens en zonnecentrales.

Kies groene stroom van een groen energiebedrijf

Als je wilt stimuleren dat er meer duurzame energie wordt opgewekt in Nederland, kun je naar het beleid van een energiebedrijf kijken. Welk aandeel van de stroom van het bedrijf is 'echt groen'? Hoeveel investeert het bedrijf in de opwekking van nieuwe duurzame energie?

De Consumentenbond, Greenpeace, Natuur & Milieu en WISE beoordeelden alle energiebedrijven op de Nederlandse markt. Ze letten daarbij op de investeringen in stroomopwekking, de inkoop van stroom en de levering van stroom. De ranglijst met uitleg kun je hier vinden: Consumentenbond.

Stroometiket

Op het stroometiket zie je precies wat de herkomst van jouw stroom is: van wind, zon, biomassa, kolen, gas of kernenergie. En ook of de stroom uit Nederland komt. Dit etiket krijg je ieder jaar na 1 mei van jouw energiebedrijf bij jouw jaarrekening. Je kunt het ook op de website van jouw energiebedrijf opzoeken (of google op stroometiket en de naam van jouw energiebedrijf).

Goede keus: groene stroom uit Nederland

In Nederland (2023) is bijna 50 procent van de stroomproductie duurzaam (bron: www.cbs.nl). Er zijn dus niet veel GvOs (Garantie van Oorsprong) van Nederlandse installaties voor duurzame energie. Als je kiest voor een groen stroomproduct van Nederlandse bodem (voornamelijk uit wind, zon en biomassa) worden deze GvOs nog schaarser en de kans dat er nieuwe investeringen in duurzame energie komen groter.

Groene stroom met Milieukeur

Er bestaat ook groene stroom met Milieukeur. Milieukeur stelt extra kwaliteitseisen aan de opwekking van groene stroom. Een belangrijk criterium daarbij is dat de stroom moet zijn opgewekt in relatief nieuwe installaties in Nederland. Verschillende producten met Nederlandse wind en zon hebben Milieukeur. Onafhankelijke instellingen controleren of de groene stroom aan de criteria van Milieukeur voldoen.

Energie besparen is belangrijk

In Nederland is ongeveer 50 procent van de gebruikte elektriciteit uit Nederlandse duurzame bronnen opgewekt (2023). Weliswaar belast duurzame energie het milieu veel minder dan kolen, aardgas of kernenergie, ook de bouw van bijvoorbeeld windmolens of zonnepanelen veroorzaakt milieubelasting. Het milieuprofiel van Biomassa is omstreden. Dus zelfs al zou alle stroom in Nederland uit duurzame energiebronnen komen, dan nog blijft energie besparen de milieuvriendelijkste optie. Bekijk de tips om stroom te besparen.

Wat kost groene stroom?

Groene stroom is niet of nauwelijks duurder dan grijze stroom. Tussen energieleveranciers zijn er verschillen in prijs. Het loont om prijzen te vergelijken. De prijs van groene stroom op basis van Nederlandse windenergie en biomassa kan hoger zijn dan de prijs van groene stroom op basis van waterkracht uit Scandinavië.

Overstappen is makkelijk

Overstappen kost weinig moeite. Dat kan bij jouw huidige leverancier, of bij een ander energiebedrijf naar keuze. Je nieuwe energieleverancier regelt de afmelding bij jouw oude leverancier. Je kunt ook overstappen via een energievergelijker (website die alle energiebedrijven voor jou vergelijkt). Daar kun je aangeven dat je alleen groene stroom uit Nederland wilt.

Let op: heb je een vast contract en wil je voor de einddatum overstappen naar een ander energiebedrijf? Dan betaal je wel een opzegvergoeding. Vanaf 1 juni 2023 is het bedrag afhankelijk van het verlies dat je huidige leverancier lijdt doordat je eerder opstapt. Bekijk de informatie van Consuwijzer over de opzegvergoeding.

Meer informatie

• De Consumentenbond en andere organisaties hebben een overzicht van energiebedrijven gemaakt, met daarin het aandeel groene stroom van het totaal aan geleverde stroom, op Consumentenbond.
• Alle groene stroom producten staan in de Groene Stroom Checker van HIER op HIER.nu.
• Groene stroom met Milieukeur voldoet aan strengere eisen dan gewone groene stroom: SMK.
• Op energieopwek.nl kun je per dag volgen hoeveel (groene) energie in Nederland wordt opgewekt.