Als het keurmerk EU-biologisch op je melkpak, courgette of een ander voedselproduct staat, dan volgt de boer de biologische landbouwmethode met Europees vastgelegde regels. Biologische boeren doen meer om de omgeving en natuur te beschermen dan de Nederlandse wet vraagt bij gangbare landbouw. Ook biologische landbouw heeft gevolgen voor het milieu, maar biologische landbouw is minder schadelijk dan gangbare landbouw, de meest voorkomende manier van landbouw bedrijven in Nederland.

Kenmerken van biologische landbouw

Keurmerken: het groene blaadje

Een fabrikant van voeding mag niet zomaar 'biologisch' op zijn verpakking zetten, dat is namelijk een wettelijk beschermd begrip. Een product dat biologisch heet, moet minimaal voldoen aan de Europese normen voor biologische producten. Voorverpakte biologische producten zijn herkenbaar aan het ’groene blaadje’, het Europese keurmerk voor biologisch landbouw.

Producten met het Nederlandse EKO-keurmerk zijn ook biologisch. EKO stelt zelfs strengere eisen dan de Europese wetgeving.

Op producten uit de biologisch-dynamische landbouw, die is gestoeld op de antroposofie, staat naast het Europese keurmerk voor biologische landbouw ook het Demeter-keurmerk.

Met het oog op de huidige milieuproblemen als gevolg van intensieve landbouw is het goed om vaker voeding met het EU-biologisch keurmerk te kopen om de biodiversiteit te helpen en de bodem gezond en vruchtbaar te houden. EU-biologisch stelt een aantal landbouwtechnieken verplicht die de biodiversiteit boven en in de bodem ondersteunen en die bijvoorbeeld het waterregulerend vermogen van de bodem versterken. Het On the way to PlanetProof-keurmerk voor geïntegreerde landbouw heeft enkele van deze technieken met deze gunstige effecten als keuzemaatregel opgenomen. Dus voor biodiversiteit kan dat ook een goede keuze zijn, alleen weet je niet zeker of ze de gunstige maatregelen hebben toegepast.

Lees meer op de pagina Keurmerken of bekijk de keurmerken in de Keurmerkenwijzer.

Verschillen tussen gangbaar en biologisch

Om biologisch uit te leggen kun je biologische landbouw vergelijken met gangbare landbouw. Gangbare landbouw komt in Nederland het meeste voor.

Biologisch scoort beter

Een belangrijk verschil met gangbaar is dat biologische boeren geen kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen gebruiken. Omdat kunstmest maken veel energie kost, scheelt het bij biologische landbouw energie en broeikasgasuitstoot. Bestrijdingsmiddelen, doden niet alleen de plaag, maar ook soorten in de omgeving. Door veel inzet van deze middelen daalt de bodemkwaliteit en de biodiversiteit.

Biologische boeren doen er veel aan om de bodemkwaliteit goed te houden, bijvoorbeeld door wisselteelt (niet elk jaar hetzelfde gewas op dezelfde plek). En ze proberen plagen en ziekten te bestrijden door bijvoorbeeld onkruid te wieden en hun land aantrekkelijke te maken voor vijanden van plaaginsecten. Als de biodiversiteit op en rondom de akker op orde is, is het ecosysteem meer in balans en krijgen ziekten en plagen minder snel een kans. Bij biologische veeteelt hebben dieren het beter.

Biologisch scoort gelijk

De regelgeving over biologische teelt stelt geen eisen aan energieverbruik (bijvoorbeeld voor het verwarmen van kassen en vervoer), beperken van klimaatimpact, watergebruik en afvalbeheer. Op die punten is biologisch dus niet per se beter dan gangbaar: het hangt af van de boer of teler.

Biologisch scoort slechter

Voor biologische akkerbouw en veeteelt is meestal meer grond nodig. De opbrengst van teelten is soms wat lager, en dieren krijgen meer ruimte. Die grond kan dan niet meer gebruikt worden voor natuur of voor producten die het milieu minder belasten.

Plantaardig altijd beter

Eigenlijk geldt voor alle voedselproducten dat plantaardig altijd beter is dan dierlijk. Veehouderij kost (per kg product) veel meer ruimte dan teelt van plantaardig eten. Eet daarom vooral plantaardig zoals peulvruchten en minder dierlijke producten zoals vlees. Dat scheelt ook veel broeikasgasuitstoot en watergebruik en draagt bij aan het beperken van biodiversiteitsverlies, in vergelijking met een voedingspatroon met veel vlees en zuivel.

Biologisch vlees, zuivel en eieren

In biologische dierhouderij is meer aandacht voor dierenwelzijn; de producten hebben ook het Beter Leven Keurmerk met 3 sterren. Dat betekent dat dieren meer ruimte hebben, vaker naar buiten gaan en afleidingsmateriaal, zodat ze hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen. Biologische dieren krijgen biologisch voer, dus voer dat geteeld is zonder synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Bovendien moet in de biologische dierhouderij een deel van het voer van het eigen bedrijf of uit de regio komen. Vergeleken met gangbare veebedrijven wordt er daarom minder soja geïmporteerd uit Zuid-Amerika. Daardoor hoeft er minder oerwoud gekapt te worden en is daar minder kunstmest nodig.

Biologische kippen leven langer dan gangbare (plof)kippen die zo snel mogelijk moeten groeien. Daardoor produceren ze per kilo kippenvlees meer mest dan een gangbare kip. Doordat een biologische kip langer leeft en meer beweegt, eet zij ook meer voer. Maar het voer zelf heeft een lagere milieu-impact, omdat het biologisch voer is. De kippen die biologische eieren leggen, krijgen de meeste ruimte per kip, kunnen naar buiten en kunnen zich natuurlijk gedragen.

Vraag naar biologisch groeit langzaam

Je kunt vrijwel overal biologische producten kopen. In 2020 was ongeveer 3 procent van de verkochte voeding in de Nederland biologisch. Ongeveer 75% van de biologische aankopen wordt in supermarkten gedaan, de rest in biologische speciaalzaken. Van sommige producten wordt relatief veel biologisch gekocht, zoals 17% van de eieren.

Nederlanders die vaak biologische producten kopen doen dat vooral vanwege dierenwelzijn en het milieu. Uit consumentenonderzoek blijkt dat mensen wel duurzamer geproduceerde producten willen kopen, maar vaak niet weten wat duurzaamheidskeurmerken zoals EU-biologisch betekenen. Ook weten veel mensen niet wat de impact van hun eetpatroon is op het milieu en het klimaat. De wens om te verduurzamen blijkt nog niet uit het aankoopgedrag. Het aanbod van biologisch groeit, maar de vraag naar biologisch groeit niet snel genoeg. Hoe groter de vraag, hoe meer biologische producten erbij zullen komen.

In Nederland werd in 2022 op 4,4% van het landbouwoppervlak biologisch geboerd. Dit percentage groeit de laatste jaren met kleine stapjes. De Europese Commissie heeft in de Green Deal de ambitie uitgesproken dat in 2030 ten minste 25% van de landbouwgrond biologisch is. Nederland draagt daar dus nog niet veel aan bij. Omschakelen naar biologische landbouw is duur, vandaar dat boeren aarzelen om deze stap te zetten als ze niet zeker weten dat ze hun – duurdere – producten kunnen verkopen. Koop biologische producten om boeren het vertrouwen te geven dat ze deze stap kunnen zetten, om duurzamer voedsel te produceren.

Bezoek de Keurmerkenwijzer om te ontdekken wat beeldmerken zeggen over de duurzaamheid van een product.

Prijs van biologische producten

Biologische producten zijn over het algemeen duurder dan gangbare producten. Deze meerprijs is te verklaren doordat de productie anders verloopt. Biologische boeren gebruiken geen kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen. Hierdoor is de opbrengst per hectare soms lager.

Bovendien is de biologische landbouw arbeidsintensiever en maakt ze gebruik van gewassen en dieren die vaak minder snel groeien. Dieren leven langer en hebben dus langer onderdak en voer nodig. Het verdienvermogen van biologische boeren is tegenwoordig vaak beter dan van gangbaar werkende boeren. Dit is deels omdat de biologische ondernemers minder dure middelen hoeven te kopen en minder afhankelijk zijn van de weersomstandigheden omdat hun gewassen weerbaarder zijn.

Gangbare producten eigenlijk te goedkoop

De lagere winkelprijs van gangbare producten dekt niet de eigenlijke kosten die gemaakt zijn voor de teelt van het product. De kosten die bijvoorbeeld gemaakt worden door drinkwaterbedrijven om water te zuiveren van synthetische bestrijdingsmiddelen zijn niet verrekend in de aankoopprijs van gangbare producten, maar worden via de belastingen verhaald op de burger. Reken je deze kosten wel door in de prijs van het product, dan spreek je van true pricing. Bij biologische landbouw worden die middelen niet gebruikt en hoeven ze dus ook niet naderhand weer uit het oppervlaktewater gehaald te worden.

Vragen over biologisch

Meer informatie

• Voedingscentrum geeft informatie over voedselveiligheid, gezondheid en kwaliteit van biologische en gangbare voedingsmiddelen.
• Lees veel meer over wat het betekent om biologisch voedsel te produceren op de site van het EU-biologisch keurmerk.
• Lees over het ‘Organic Action Plan’ van de EU om biologische landbouw te stimuleren (Engels).