Je kunt de impact van je eigen koffiegebruik verkleinen door koffie op maat te zetten, je koffiezetapparaat energiezuinig te gebruiken en koffie met een topkeurmerk te kopen. Drink je melk in je koffie? Als je al genoeg zuivel binnenkrijgt, kun je flinke klimaatwinst boeken door minder melk bij de koffie te doen.

Tips voor een duurzamer bakkie

Koffiezetten en energieverbruik

Ongeveer de helft van de klimaatimpact van een kopje zwarte koffie komt door het koffiezetten. Als je te veel koffie maakt of apparaten onnodig aan laat staan verspil je koffie en energie en dat is zonde. Bij filterkoffie moet je zelf inschatten dat je niet te veel zet. Om energie te besparen kun je beter koffie overgieten in een thermoskan dan warm houden op het warmhoudplaatje. Bij een volautomaat of espressomachine zet je automatisch op maat. Schakel je apparaat na gebruik uit en check of je geen energie verspilt in standby-stand. Vind meer energietips voor koffiezetten en water koken.

14 espresso’s gelijk aan 1 koffie verkeerd

Wie koffie met melk drinkt, verhoogt zijn klimaatimpact flink. 1 kop koffie verkeerd heeft een 14 keer hogere klimaatbelasting dan een kopje espresso. Wie op het klimaat wil letten kan dus beter geen of weinig melk in zijn koffie doen, of kiezen voor plantaardige zuivelvervangers. Lees meer over melk en zuivelvervangers. Drink je zelf geen melk in de koffie en krijg je bezoek? Met koffiemelk in een (eenpersoons)cupje voorkom je dat je grotere hoeveelheden koffiemelk moet wegdoen omdat het bedorven is.

Kop, mok, wegwerpbeker en meeneembeker

Het maakt ook verschil waaruit je je koffie drinkt. Voor het milieu kun je beter niet te vaak afwassen of omspoelen onder een warme kraan, want dat warme water kost energie. Afval van wegwerpbekers kun je voorkomen door je eigen meeneembeker mee te nemen. Lees ook over de discussie tussen het wegwerpbekertje of de mok op kantoor.

Cups, pads of filterkoffie?

Koffiecups zijn vaak onderwerp van gesprek als het gaat over milieu en koffiezetten. Het voordeel van cups & pads is dat ze verspilling voorkomen, want elk bakje wordt op maat gezet. Van alle drank die we weggooien is ongeveer de helft koffie en thee.

Koffiecupjes en pads zorgen wel voor meer afval dan filterkoffie. Gebruikte koffiefilters, koffiedrap en koffiepads mogen bij het GFT-afval (biobak), maar cups niet. Sommige merken hebben een eigen inzamelsysteem waarbij je de gebruikte cupjes kunt inleveren (je kunt ze bijvoorbeeld inleveren bij de winkel of het afhaalpunt als je nieuwe koopt, meegeven aan de bezorger of gratis terugsturen met een speciaal verzendlabel). De cups worden dan gerecycled. Alle andere koffiecups moeten bij het restafval. Dat geldt ook voor cupjes met een Kiemplant logo of OK Compost logo, deze cups moeten bij het restafval omdat ze niet snel genoeg composteren. Kijk voor meer tips in de Afvalscheidingswijzer!

Keurmerken en labels

Bij koffie kun je letten op de volgende topkeurmerken: Fairtrade en Rainforest Alliance. Het ene keurmerk legt wat meer de nadruk op mens en werk, het andere op milieu. Je vindt van elk keurmerk een beschrijving in de Keurmerkenwijzer.

Waar komt onze koffie vandaan?

Sinds 2010 is de wereldwijde koffieproductie met 20% gegroeid en dit heeft impact in tropische gebieden waar de koffie vandaan komt. De koffieteelt komt daar in de knel door toenemende vraag, lage marktprijzen en de gevolgen van klimaatverandering. De koffiebonen komen uit landen rond de evenaar in Zuid-Amerika en Midden-Amerika, Azië en Afrika.

De impact van koffieteelt

Het effect van koffieteelt op het milieu en de omgeving van de plantages is erg verschillend. In het slechtste geval leidt de teelt tot ontbossing, watervervuiling, het wegspoelen van de bodem (erosie), en vervuiling door overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen.

Als er bos gekapt wordt voor het aanleggen van koffieplantages is sprake van ontbossing. Dit is slecht voor het milieu omdat er minder ruimte is voor verschillende planten en dieren (biodiversiteit) en er extra broeikasgassen vrijkomen. Door de sterke uitbreiding en verschuiving van koffieplantages, verdwijnen er natuurlijke bossen. Via de Keurmerkenwijzer ontdek je welk koffiekeurmerk eisen stelt aan het voorkomen van ontbossing.

Erosie: bodemverschuiving door kale bodem

Koffie groeit meestal in heuvel- en bergstreken. Om onkruid onder de koffiestruiken tegen te gaan spuiten de koffietelers bestrijdingsmiddelen. De vrij kale bodem die daardoor ontstaat kan problemen geven. Als de wortels van de koffiestruiken onvoldoende houvast bieden kan de bodem wegspoelen. Koffiestruiken worden vaak aangeplant in gebieden met steile hellingen, waar gemakkelijk bodemverschuiving (erosie) kan optreden.

Planten en dieren moeten wijken

Van oorsprong groeien koffiestruiken in de schaduw van bomen. Er is dan gevarieerde begroeiing met een grote diversiteit aan planten- en diersoorten. Dat is anders op de meeste koffieplantages. Omdat de opbrengst op de korte termijn veel groter is ontstaan een soort koffieakkers: als monocultuur in de volle zon.

De planten in koffieakkers staan dichter op elkaar, zonder andere begroeiing. De natuurlijke vijanden van (plaag)insecten komen op akkers niet voor en voedingsstoffen spoelen sneller weg. Daarom zijn op koffieakkers veel meer kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig. En dat vervuilt de regio, en verlaagt het aantal planten- en diersoorten nog verder.

Koffiearbeiders: vaak slechte omstandigheden

Koffie wordt voornamelijk geteeld door kleine familiebedrijven, de rest komt van plantages met loonarbeiders. De koffieteelt biedt werkgelegenheid voor boeren en arbeiders op de plantages, maar de werkomstandigheden laten vaak te wensen over. Koffieprijzen op de wereldmarkt liggen zo laag dat boeren vaak in armoede leven.

Om de arbeidsomstandigheden te verbeteren en/of boeren een eerlijkere prijs te geven voor hun koffie kun je bij de aankoop van koffie letten op keurmerken. Topkeurmerken stellen eisen aan eerlijke betaling aan de arbeiders en boeren. Een onafhankelijke instantie controleert bij goede keurmerken of de producenten aan de eisen voldoen.

Meer informatie

• Rapport over de koffiesector van onder andere Hivos en Solidaridad: de Koffie Barometer
• Dit rapport in opdracht van het PBL geeft een overzicht van de duurzaamheid van de koffiemarkt in Nederland
• In welke bak horen koffieprut, cupjes, gebruikte filters of de koffiebonenverpakking? De Afvalscheidingswijzer weet het.
• Check alle keurmerken voor koffie in de Keurmerkenwijzer

Vragen over koffie