Van de fijnstof die vrijkomt uit houtstook komt een groter deel dan je denkt ook in de woonkamer terecht. Om erachter te komen hoeveel dat precies is, hebben we onafhankelijk onderzoeksbureau RPS Analyse gevraagd om verschillende metingen uit te voeren. Een gedetailleerde uitleg van de opzet van het experiment lees je op deze pagina. Deze uitleg bevat ook technische bewoordingen en is dus wat complexer dan onze normale webteksten.  

Er zijn metingen gedaan bij een vrijstaande houtkachel bij een familie thuis. Van dit type 'verbeterde' vrijstaande houtkachels zijn er 127.200 in Nederland. Ter vergelijking hebben we ook metingen gedaan bij een houtkachel die voldoet aan de huidige Ecodesign vereisten, in een andere woonkamer. Er zijn volgens de laatste telling minder dan 5.000 Ecodesign-houtkachels in Nederland. 

De opzet

Bij het meetexperiment zijn twee soorten meetapparatuur gebruikt om de hoeveelheid fijnstof in de woonkamer te meten. Van de meetresultaten van de deeltjesteller moet opgemerkt worden dat deze als indicatief moeten worden beschouwd. 

Pomp met filter

Tijdens de metingen is fijnstof (PM2,5) opgevangen op een filter. Een pomp heeft vier uur lang lucht door het filter gezogen. Dit filter is zo groot als je luchtpijp.  Deeltjes die kleiner zijn dan PM2,5 blijven op dit filter liggen. Dit filter is vooraf en achteraf gewogen, zo kun je het gewicht van het opgevangen fijnstof bepalen. Samen met de hoeveelheid lucht die door de filter is gezogen, kan de concentratie fijnstof worden bepaald.

Deze pomp en filter zijn op 1,5 meter afstand en op 3 meter afstand van de kachel geplaatst. De filters staan op deze plekken omdat je in de woonkamer vaak op deze afstand van de kachel zit. De filters zijn op zithoogte afgesteld. Zo kunnen we zien hoeveel fijnstof je inademt als je bij de kachel zit. 

Deeltjesteller

Op 1,5 meter van de houtkachel is ook een deeltjesteller neergezet. Deze deeltjesteller telt het aantal fijnstofdeeltjes in de woonkamer. Hiermee wordt de concentratie van fijnstof per kubieke meter berekend. Zo kunnen we de concentratie van fijnstof in de woonkamer vergelijken met de hoeveelheid fijnstof die aanwezig is als er niet wordt gestookt: de achtergrondconcentratie.

Met deze teller kunnen we ook zien op welke momenten tijdens het stoken er pieken worden gemeten in de hoeveelheid fijnstof in de lucht. Dit is bijvoorbeeld op momenten dat het deurtje opengaat om extra hout op het vuur te leggen.

3 meetdagen

Deze opzet is 3 keer herhaald, op verschillende dagen, zodat de meetresultaten robuust zijn. De weeromstandigheden en de achtergrondconcentratie zijn terug te vinden in de meetrapporten. Indien er een afwijking tijdens het meten wordt gesignaleerd, kunnen we hiermee nagaan of dat wordt veroorzaakt door een afwijking in de achtergrondconcentratie. Voorafgaand aan het stoken is de woonkamer eerst een kwartier gelucht.

Gedroogd hout

Er is bij het stoken gebruik gemaakt van Douglas hout dat twee jaar gedroogd is. Dit is het hout dat de eigenaren zelf doorgaans gebruiken om te stoken. Dit hout is voor alle metingen gebruikt zodat hierin geen verschil kan optreden tussen de verschillende kachels. In het rapport is terug te vinden hoe het hout is gebruikt tijdens het stoken.

De resultaten

Er zijn op drie dagen luchtmetingen gedaan bij een reguliere houtkachel op een woonadres. Doel van deze metingen was om de hoeveelheid PM2,5 te meten. De meetopstellingen waren steeds gelijk aan elkaar. Vóór het stoken wordt een relatief lage concentratie PM2,5 gemeten. Deze concentratie varieert tussen 4 en 9 microgram/m3. Tijdens het stoken varieert de gemiddelde concentratie PM2,5 tussen 29,2 en 67,5 microgram/m3. Daarmee liggen de meetwaarwaarden ruim boven de achtergrondwaarden die werden gemeten vóór het stoken. Er is geen significant verschil tussen de metingen op 1,5 en 3 meter afstand van de kachel.

WHO norm

Als deze resultaten worden vergeleken met de norm van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO), dan wordt de 24-uurs normwaarde met een factor 2 tot 4,5 overschreden tijdens het stoken. Echter betrof de stookperiode geen 24 uur, maar 4 uur. De 24-uurs gemiddelde concentraties in de woning zullen naar verwachting lager liggen dan de meetwaarden.

Ecodesign-houtkachel

De fijnstofmetingen met een moderne Ecodesign-houtkachel zijn gedaan in een andere woonkamer. De opzet van de metingen was hetzelfde als die van de vrijstaande houtkachel. Voor de metingen is hetzelfde hout gebruikt en de metingen zijn uitgevoerd door hetzelfde onderzoeksbureau. 

Opvallend genoeg scoort de Ecodesign-houtkachel in dit experiment slechter dan de oudere vrijstaande houtkachel. Dat de resultaten tegen de verwachtingen in slechter zijn, kan een individuele afwijking van de kachel zijn. Het zou te maken kunnen hebben met dat de schoorsteen relatief lang niet geveegd is of dat het hout misschien toch niet droog genoeg was of een lek, maar de exacte oorzaak is niet te achterhalen. Dit laat zien dat er een verschil kan zijn tussen wat er op papier staat als de fabrikant onder ideale omstandigheden meet en wat er in de werkelijkheid gebeurt in een woonkamer. Ook bij een nieuwe Ecodesign-houtkachel is het dus belangrijk om die regelmatig te laten controleren. Ook kun je zelf een fijnstofmeter gebruiken, om de situatie van jouw houtkachel te meten.

Bij de luchtmetingen op het adres met de Ecodesign-houtkachel werden achtergrondwaarden gemeten tussen de 5 en 13 microgram/m3. Tijdens het stoken varieert de gemiddelde concentratie PM2,5 tussen 167 en 211 microgram/m3 op 1,5 meter en tussen <21,2 en 560 microgram/m3 op 3 meter. Tijdens één meting op 3 meter afstand lijkt het alsof het filter niet goed heeft gewerkt omdat hier een heel andere waarde uit naar voren komt, maar ook hiervan is de oorzaak niet duidelijk te achterhalen. Buiten dit meetresultaat liggen de meetwaarden ruim boven de eerder gemeten achtergrondwaarden. De WHO norm wordt maximaal met en factor 37 overschreden tijdens het stoken. Echter, de stookperiode betrof geen 24 uur, maar 4 uur. De 24-uurs gemiddelde concentraties in de woning zullen naar verwachting lager liggen dan de meetwaarden.

Ultrafijnstof

Volgens onderzoek is de uitstoot van Ecodesign-houtkachels gemiddeld 2 gram fijnstof (PM2,5) per uur uit de schoorsteen. In 4 uur zou dat gemiddeld 8 gram uit de schoorsteen zijn. Wat echter niet bekend is, is of een Ecodesign-houtkachel relatief veel ultrafijnstof uitstoot. Omdat de deeltjes van ultrafijnstof nog kleiner zijn dan het fijnstof van de grootte PM2,5, kunnen ze dieper in de longen dringen en zelfs in de bloedbaan terechtkomen. Hier kunnen ze veel gezondheidsschade veroorzaken. 

Fijnstofmeter voor thuis

Het experiment is door een professioneel onderzoeksbureau uitgevoerd om inzicht te krijgen in de fijnstofuitstoot van een gemiddelde houtkachel en een moderne houtkachel die voldoet aan de huidige Ecodesign-eisen. Wil je weten hoe jouw houtkachel scoort, dan kun je een fijnstofmeter aanschaffen. Daarmee krijg je inzicht in de hoeveelheid fijnstof die er vrij komt bij het stoken van hout in jouw specifieke situatie.