Pellets zijn korrels van hout. Een losse pelletkachel verwarmt meestal één kamer. Een biomassaketel is een cv-ketel voor je verwarming én warm water, maar dan op hout in plaats van gas.

Pellets, fijnstof en CO2

Fijnstof is ongezond

Bij het verbranden van hout komt onder andere fijnstof vrij. Ook in een pelletkachel en biomassaketel. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid.

Pelletkachels en biomassaketels stoten wel minder fijnstof uit dan een open haard of houtkachel. Ze werken namelijk automatisch waardoor ze een betere verbranding hebben. Als de pelletkachel in de plaats komt van een open haard of gewone houtkachel én je niet meer gaat stoken, daalt de hoeveelheid fijnstof met 70 procent. Maar pelletkachels worden vaak voor verwarming gebruikt. Ga je met deze pelletkachel meer stoken dan je eerder met je houtkachel of open haard deed, dan zal de hoeveelheid fijnstof niet of nauwelijks dalen, of zelfs stijgen. Hierdoor kunnen je buren overlast blijven ervaren. Fijnstof kan tijdelijke klachten veroorzaken (verstopte neus, hoesten), maar ook blijvende longschade. Vooral kinderen, ouderen en mensen met een longziekte (bronchitis, astma, COPD) of hart- en vaatziekte hebben er last van. Lees meer over fijnstof en gezondheid.

Invloed op het klimaat

Bij het verbanden van hout komt CO2 vrij, net als bij aardgas. Toch wordt hout vaak als CO2-neutrale energiebron gezien. De gedachte daarachter is dat de CO2 die vrijkomt weer wordt opgenomen door groeiend bos. Maar als er meer bos gekapt wordt voor verbranding dan er kan aangroeien, komt er meer CO2 in de lucht. Aanplant van nieuwe bossen kan wel helpen, maar het duurt tientallen jaren voordat die bomen flink gegroeid zijn en de CO2 opnieuw is opgeslagen in deze bomen. Bovendien wordt er voor bosbouw, transport en soms ook het drogen van hout fossiele brandstof gebruikt. Op grote schaal hout gebruiken als brandstof is daarom niet duurzaam. Lees meer over houtstook en klimaat.

Voor de sfeer of als hoofdverwarming?

Denk je erover je om een pelletkachel of biomassaketel te kopen? Denk dan na over hoe je de kachel wil gebruiken. Wil je het hele huis verwarmen, neem dan een warmtepomp. Pelletkachels en biomassaketels zijn niet geschikt om als hoofdverwarming te gebruiken. Als je ze vaak gebruikt stoten deze kachels alsnog veel fijnstof uit. Ze zijn daardoor niet duurzaam en schadelijk voor je gezondheid.

Pelletkachel als sfeerverwarming

Wil je heel graag hout stoken voor de sfeer, dan is een pelletkachel wel beter dan een open haard of houtkachel. Open haarden en houtkachels geven veel fijnstof af en zijn daarom ongezond voor jezelf en de mensen om je heen. Een pelletkachel die je alleen bij speciale gelegenheden voor de sfeer stookt, veroorzaakt minder luchtvervuiling en overlast dan een gewone houtkachel of open haard die je voor de sfeer stookt. Maar dit gaat alleen op als je de pelletkachel niet nodig hebt om je huis te verwarmen, want dan kan je de kachel uitlaten als de Stookwijzer code rood of oranje aangeeft. Dat is best vaak: ongeveer de helft van de tijd. Zo voorkom je overlast voor jezelf en de mensen om je heen. Let op de tips voor kopen en gebruik.

Pelletkachel of biomassaketel als hoofdverwarming

Wil je de pelletkachel of biomassaketel gebruiken om je huis mee te verwarmen, dus als hoofdverwarming? Dan heb je hem in het stookseizoen (de winter en het koude voor- en najaar) elke dag aan. Dat zorgt voor een flinke hoeveelheid fijnstof, veel meer dan een cv-ketel of warmtepomp. Als er één pelletkachel in de wijk staat, zal die overlast nog wel meevallen. Maar als er in een wijk een paar pelletkachels of biomassaketels dicht bij elkaar staan die dagelijks worden gebruikt, dan neemt de kans op overlast toe. Zeker in periodes van windstil en/of mistig weer. Kinderen, ouderen en mensen met een longaandoening (astma, COPD, bronchitis) zijn extra gevoelig voor luchtvervuiling. Zij kunnen meer klachten krijgen door de houtrook en moeten dan een hoge dosis van hun medicijn nemen.

Verschil pelletkachel en biomassaketel

Een pelletkachel verbrandt houtpellets: dat zijn geperste houtkorrels. NB: het is dus níét een palletkachel waarin je transportpallets verbrandt. De kachel verwarmt de ruimte waarin hij staat, meestal is dat de woonkamer. Door een ruit zie je het vuur. Met een pelletkachel-cv kun je ook andere ruimtes verwarmen. Deze kachels blazen warme lucht via buizen naar andere kamers (‘kanalisatie’). De kachel zorgt níét voor warm water uit de kraan: daar heb je een ander toestel voor nodig.

Met een biomassaketel kun je je hele huis verwarmen én hij zorgt voor warm water in de keuken en douche. Een biomassaketel wordt ook wel pelletketel of pellet cv-ketel genoemd. Afhankelijk van de biomassaketel kun je er houtpellets, houtsnippers (chips) of hele houtblokken in verbranden. De biomassaketel werkt hetzelfde als een hr-ketel, maar dan op hout in plaats van op aardgas. Door hout in de ketel te verbranden, wordt water verwarmd dat via leidingen naar de radiatoren of vloerverwarming gaat. De ketel geeft zelf nauwelijks warmte af en staat in een aparte ruimte, bijvoorbeeld de bijkeuken of garage. De ketel, het voorraadvat en de houtpellets, snippers of blokken nemen behoorlijk wat ruimte in.

Fijnstof en gezondheid

Pelletkachels en biomassaketels stoten per branduur minder fijnstof uit dan open haarden en gewone houtkachels (en ook dan speksteen- en tegelkachels). Dat ze minder fijnstof uitstoten, komt doordat de houtpellets gelijkmatig van samenstelling zijn en de kachel de toevoer en verbranding automatisch regelt. Dat zorgt voor een zo goed en schoon mogelijke verbranding.

Vervang je een houtkachel of open haard door een pelletkachel, dan is dat voor de hoeveelheid fijnstof een flinke verbetering (tenzij je hem vaker aandoet). Maar had je nog geen houtkachel of open haard, dan gaat de luchtkwaliteit er door jouw pelletkachel op achteruit.

Stook zo weinig mogelijk

De hoeveel fijnstof die de kachel of ketel bij jou thuis uitstoot, hangt natuurlijk ook af van hoe vaak en hoe lang hij aan is. Zet hem daarom zo weinig mogelijk aan, bijvoorbeeld alleen bij speciale gelegenheden. Zo blijft de hoeveelheid fijnstof beperkt. Neem dus geen pelletkachel of biomassaketel als hoofdverwarming: dan zou hij in het stookseizoen immers elke dag aan zijn. Een warmtepomp is een schoon en duurzaam alternatief.

Hoe sneller het fijnstof zich verspreidt, hoe kleiner de kans op overlast voor buren. Het is daarom belangrijk dat je voor een goede rookafvoer zorgt: door het dak, niet door de gevel. Hoe hoog de schoorsteen moet zijn, hangt ook af van bomen en hoge gebouwen in de directe omgeving: die belemmeren de verspreiding van rook. Een goede verspreiding hangt ook af van het weer: zet de pelletkachel niet aan als het windstil en mistig is. Fijnstof kan heel lang in de lucht blijven en kan ook in lage concentraties gevolgen hebben voor de gezondheid. Dat betekent dat verspreid fijnstof in de wat verdere omgeving nog steeds gevolgen voor de gezondheid van mensen kan hebben.

Laat een pelletkachel of biomassaketel die regelmatig brandt ieder jaar schoonmaken en afstellen: daarmee beperk je de hoeveelheid fijnstof.

Fijnstof slecht voor gezondheid

Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid en kan tijdelijke klachten veroorzaken (verstopte neus, hoesten), maar ook blijvende longschade. Vooral kinderen, ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen (bronchitis, astma, COPD) of hart- en vaatziekten hebben er last van. De hoeveelheid fijnstof in de lucht en de tijd die je er mee te maken hebt, bepalen het risico voor de gezondheid. Op Atlas Leefomgeving lees je meer over de schadelijke gevolgen van fijnstof. Lees ook meer op de pagina Luchtvervuiling.

Klimaateffect van houtstook

Om het klimaateffect van verwarming te bepalen kijken we of de kachel of ketel zuinig met brandstof omgaat én hoeveel CO2 uitstoot het gebruik van hout veroorzaakt. Hoe scoren de pelletkachel en biomassaketel?

Zuinig

Vergeleken met andere houtkachels zijn pelletkachels en biomassaketels het zuinigst met hout. Bij allebei wordt zo’n 80 procent van de energie uit hout nuttig gebruikt voor warmte. Ter vergelijking: een open haard haalt slechts een rendement van 10 procent voor verwarming, een hr-ketel op gas 95 procent en een warmtepomp op stroom tussen de 250 procent (warmtepomp met buitenunit) of 340 procent (bodemwarmtepomp).

CO2 uitstoot

Of het verbranden van hout CO2-neutraal is, daarover verschillen de meningen. Milieu Centraal geeft hieronder de discussie weer.

Bij het verbranden van hout komt CO2 vrij, net als bij het verbranden van aardgas. Het verschil is dat hout weer kan aangroeien en daarbij CO2 opneemt. Als er op jaarbasis net zoveel CO2 wordt opgenomen als er vrijkomt, is het verbranden van hout CO2-neutraal. Echter, omdat het bij hout tijd kost voordat er weer bomen groeien en dus CO2 wordt opgenomen, is er in de tussentijd CO2 in de lucht dat een klimaateffect heeft. Er is geen algemeen aanvaarde methode om uit te rekenen hoeveel CO2 een biomassaketel bespaart vergeleken met een hr-ketel op aardgas. Maar sommige klimaatwetenschappers pleiten om een factor te hanteren om dit recht te trekken. Door deze factor telt niet de volledige CO2 -uitstoot van houtstook mee bij het bepalen van het klimaateffect.

Klimaatverantwoord bosbeheer

Als er meer bos gekapt wordt voor verbranding dan er kan aangroeien, komt er meer CO2 in de lucht en draagt dit bij aan klimaatverandering. In klimaatverantwoord bosbeheer wordt er jaarlijks niet meer hout uit het bos gehaald dan er aangegroeid is. Aanplant van nieuwe bossen kan wel helpen, maar het duurt tientallen jaren voordat die bomen flink gegroeid zijn en de CO2 opnieuw is opgeslagen in deze bomen.
Snoeihout zou je kunnen zien als een uitzondering, omdat het ieder jaar opnieuw aangroeit en het bos zelf in stand blijft. Maar er zijn ook deskundigen die zeggen dat je snoeihout in het bos moet achterlaten om het bos gezond te houden.

Keurmerken voor verantwoord hout

Voor pellets zijn in Nederland verschillende keurmerken die aangeven hoe duurzaam de pellets zijn geproduceerd. Zo is er het Better Biomasslabel, DINplus en ENplus. De producenten van houtpellets geven aan dat pellets met het keurmerk ENplus A1 grotendeels worden gemaakt van zaagsel. Met zaagsel kunnen pellets met een goede, stabiele verbrandingskwaliteit worden gemaakt. Maar het keurmerk ENplus A1 geeft niet de garantie dat dit de beste toepassing voor het zaagsel is. Je weet dus niet of het zaagsel misschien beter voor iets anders gebruikt had kunnen worden, bijvoorbeeld voor het maken van platen voor de bouw). Het Better Biomasslabel  garandeert dit wél. Zie de Keurmerkenwijzer voor meer informatie.

Gezondheids- en klimaateffecten samen

Hoe kunnen we het totale effect voor het klimaat en gezondheid van verschillende verwarmingsapparaten met elkaar vergelijken? Dat kan door alle luchtvervuilende stoffen en broeikasgassen die het apparaat per eenheid geleverde warmte uitstoot, bij elkaar op te tellen. Een warmtepomp komt daar dan het beste uit. Dit apparaat gebruikt elektriciteit. Een HR-ketel op gas scoort iets minder goed. Alle soorten houtstook scoren het slechtst. Het feit dat hout hernieuwbaar is en tijdens het groeien CO2 uit de lucht haalt, weegt dus niet op tegen de nadelige gevolgen van vooral fijnstof-uitstoot tijdens het hout stoken.

Veel ruimte nodig voor pellets

Een pelletkachel-cv of biomassaketel in een vrijstaande woning gebruikt per jaar zo’n 6,5 tot 9 kubieke meter (m3) pellets (en zelfs nog meer m3 houtsnippers of houtblokken). Het is voordelig om een bulkvoorraad voor een heel jaar tegelijk te kopen. Dan heb je wel behoorlijk wat ruimte nodig om ze op te slaan. Je kunt pellets ook in kleinere hoeveelheden kopen, maar dan betaal je zo’n 10 procent meer.

Toch een pelletkachel kopen?

Op de website van de brandweer vind je tips voor de juiste installatie en het onderhoud van je pelletkachel.