Zo’n 18% van al het energieverbruik in Nederland gebruiken we in woningen. Door betere isolatie en zuinige ketels is het energieverbruik per woning door de jaren heen gedaald. Maar het kan nog duurzamer: een woning die niet méér energie verbruikt dan die zelf opwekt. Zo’n woning is energieneutraal.

Er zijn al bijna 12.000 energieneutrale woningen in Nederland (stand op 1 januari 2020). En er staan nog duizenden energieneutrale woningen op de planning om gebouwd te worden, voor kopers én voor huurders. Als huiseigenaar kun je kiezen voor nieuwbouw, maar ook je kunt ook een bestaand huis energieneutraal verbouwen.

Kenmerken energieneutraal huis

Kenmerk van een energieneutraal huis is dat de energie die je gebruikt in balans is met de energie die je zelf opwekt. Die balans bereik je zo:

• je houd je energiegebruik zo laag mogelijk, en
• je wekt de energie die je nodig hebt zelf duurzaam op.

Energie opwekken kun je zelf doen (bijvoorbeeld met zonnepanelen), maar het kan ook op lokaal- of wijkniveau, of samen met je buren. En het kan op verschillende manieren: met zonne-energie, wind of aardwarmte.

Waarschijnlijk heb je nog wel stroom nodig van je energiebedrijf (vooral in de winter), maar je levert zelf ook stroom aan dat bedrijf (vooral in de zomer). Over een jaar gemeten heb je dus ‘nul op de meter’ staan.

Sommige energieneutrale woningen zijn zelfs energieleverend op jaarbasis. Zo'n energieleverend huis wekt meer energie op dan het verbruikt.

Onderdelen energieneutraal huis

In een energieneutrale woning worden bijna altijd de volgende onderdelen toegepast:

• Zeer goede isolatie van dak, muren, vloer
• HR++ glas of triple glas
• Geen of nauwelijks kieren
• Een ventilatiesysteem, vaak met warmteterugwinning
• Vloerverwarming of radiatoren die op lage temperatuur werken. Dit buizensysteem krijgt warm water (van minder dan 55 graden) van een warmtepomp of zonneboiler
• Zonnepanelen om stroom op te wekken voor o.a. de warmtepomp en je apparaten
• Meetapparatuur waarmee je kan zien wat je opwekt en wat je verbruikt.

Tips energieneutraal wonen

Geen verre toekomst, ze bestaan al

Energieneutrale woningen zijn geen science fiction, ze bestaan al. Huidige nieuwbouwwoningen komen er al dicht bij in de buurt. En ook steeds meer woningeigenaren laten hun bestaande woning verbouwen tot energieneutraal huis. Daarbij gaat het niet alleen om relatief nieuwe huizen: ook oudere woningen kunnen energieneutraal gemaakt worden. De beste resultaten worden behaald met goed geïsoleerde 'prefab' voorzetgevels en daken, die als een tweede huid om de woning worden gebouwd.

Voorbeelden en inspiratie

In de video hieronder vertellen Milda en Rik over hun energieneutrale huis en hoe ze het hebben aangepakt. Meer voorbeelden en inspiratie vind je op Huis vol Energie. Dat is een platform voor particuliere huizenbezitters die hun huis energieneutraal willen maken. Je vindt er bestaande woningen die al energieneutraal zijn en woningen die daarnaar op weg zijn. Bij veel huizen kun je lezen welke maatregelen de eigenaar heeft genomen om energieneutraal of bijna energieneutraal te worden en wat zijn ervaringen daarmee zijn. Voorbeelden vind je ook op Ons Huis Verdient Het.

Wonen in een energieneutraal huis

Een energieneutrale woning is heel comfortabel als je er goed mee omgaat. Het vraagt waarschijnlijk wel iets ander gedrag dan je gewend bent. Zo is bij een lage temperatuur verwarming een constante temperatuur belangrijk. Je hoeft de thermostaat ’s nachts, of als je op vakantie gaat, niet lager te zetten. Ramen open zetten om te ventileren hoeft niet, en is zelfs af te raden in dit soort woningen, omdat je daarmee het ventilatiesysteem stoort. Het is dus belangrijk dat je van tevoren goed weet hoe je in het huis moet wonen. En dat je regelmatig je energieverbruik meet: je weet dan of je het goed doet, of dat je iets aan moet passen. Overleg ook regelmatig met de bouwer of aannemer welke aanpassingen eventueel nodig zijn.

Verbouwen of nieuwbouwhuis?

Wil je je huis verbouwen tot energieneutraal, dan kun je kiezen of je alles in één keer doet, of het stap voor stap laat doen. Op Energieneutraal verbouwen lees je wat de voor- en nadelen zijn. Ook vind je er informatie over de kosten.

Energieneutrale nieuwbouw

Sinds 1995 zijn er normen voor het energieverbruik van nieuwbouwhuizen. Die normen worden steeds strenger: huizen die na 2020 opgeleverd worden, moeten bijna energieneutraal zijn (dat wil zeggen: zelf de energie opwekken die nodig is voor het verwarmen, koelen en ventileren van de woning en voor warm tapwater en verlichting).

Extra kosten nieuwbouwhuis verdien je terug

Een nieuwbouwhuis is vaak iets duurder dan een huis van bijvoorbeeld 10 jaar oud, zeker wanneer het huis energieneutraal opgeleverd moet worden. Maar over een langere periode bekeken is het bewonen van een energieneutrale woning voordeliger. Een voorbeeld: als je nu een energieneutraal huis koopt en daar 15 jaar blijft wonen, bespaar je 15.000 euro ten opzichte van een woning uit 2006. Daarbij is rekening gehouden met de hogere hypotheek die je voor de aanschaf nodig hebt én met de kosten van onderhoud van de duurzame installaties.

Wat is... nul op de meter?

Een volledig energieneutraal huis is hetzelfde als een nul-op-de-meter-woning. Zo’n woning wekt zelf alle energie op die het verbruikt. Daarvoor worden meestal zonnepanelen gebruikt. De berekening wordt dan gemaakt over de periode van 1 januari – 31 december. Met zonnepanelen is het in Nederland niet mogelijk om op ieder moment zelf de energie op te wekken die je gebruikt. De meeste energie verbruiken we in de winter, terwijl zonnepanelen vooral in het voorjaar en de zomer energie opwekken. In de zomer lever je dan stroom aan het energiebedrijf, in de winter neem je energie af. Lever je over een heel jaar gemeten minstens zoveel energie als je afneemt, dan heb je nul-op-de-meter staan en is je woning energieneutraal.

Lever je zelfs meer stroom aan het elektriciteitsnet dan je afneemt? Dan heb je een energieleverende woning, bijvoorbeeld een ‘energiepluswoning’. Dat is het zuinige zusje van een nul-op-de-meterwoning.

Zelfvoorzienende woning

Een zelfvoorzienende woning voorziet helemaal in haar eigen energiebehoefte en staat los van het energienet. Om zelfvoorzienend te zijn, is het nodig om zelf opgewekte energie op te slaan totdat je het gaat gebruiken. Dat is nu nog erg duur. Daarom is het handig om wel een aansluiting met het elektriciteitsnet te houden. Een andere naam voor een zelfvoorzienende woning is autarkische woning.

Andere energiezuinige woningen

Er zijn allerlei soorten energieneutrale of zeer energiezuinige woningen: energienotaloos huis, energiebalanswoning, nulenergiewoning, passief huis, zonnehuis, zonnehaardwoning. Ze verschillen op onderdelen, maar hebben allemaal met elkaar gemeen dat ze zeer goed geïsoleerd zijn, weinig energie verbruiken en zelf zo veel mogelijk energie opwekken.

Helemaal energieneutraal of bijna?

Een woning kan volledig energieneutraal zijn of bijna energieneutraal. Wat is het verschil?

Een woning is bijna energieneutraal als die zelf de energie opwekt die nodig is voor het gebouw. Dat wil zeggen: voor verwarmen en koelen van de woning, ventilatie en warm water, inclusief de energie die nodig is voor het verwarmings- en ventilatiesysteem (bijvoorbeeld de ventilatoren en de warmtepomp). Dit is het gebouwgebonden energiegebruik.

Een volledig energieneutraal huis wekt daarnaast ook de energie op voor alle apparaten in huis (oven, koelkast, wasmachine, tv, computer, enzovoort). Dit is het ‘gebruiksgebonden’ energieverbruik. Gemiddeld gaat het om een energieverbruik van 2.500 kWh per jaar (ongeveer 10 zonnepanelen).

Energieneutraal of klimaatneutraal?

Energieneutraal is niet hetzelfde als klimaatneutraal. Een woning is klimaatneutraal als die alleen duurzame energie verbruikt. Er is dan geen CO2-uitstoot voor die woning. Maar zo’n woning hoeft niet energieneutraal te zijn.

Energielabel, energie-index en BENG

Aan het energielabel van je woning kun je in één oogopslag zien hoeveel je nog aan je eigen huis kunt verbeteren. Een woning met energielabel G of F is slecht geïsoleerd. Als je zo’n woning wilt verbeteren, is het aantrekkelijk om de boel meteen goed aan te pakken en te kiezen voor hoge isolatiewaarden, triple glas of HR++ glas en wellicht ook een warmtepomp met lage temperatuur verwarming. De extra investering, ten opzichte van de kosten om het huis ‘gewoon’ te verbeteren, is in dit geval relatief laag.
Dat is anders als je huis al redelijk geïsoleerd is en energielabel C of hoger heeft. Voor die huizen is het vaak aantrekkelijker om met isolatie- en andere verbetermaatregelen aan te sluiten bij onderhoud dat toch al nodig is.

Op Energielabel woningen vind je meer informatie over het energielabel.

Energie-index bestaande woning

De energie-index is een getal dat aangeeft hoe energiezuinig een bestaande woning is. Het lijkt op het energielabel, maar is veel uitgebreider. Het laat ook zien welke mogelijkheden je hebt om je huis energiezuinig te maken. Als je overweegt om je huis energieneutraal te maken, is het verstandig om een erkend energie-adviseur langs te laten komen voor een energie-index.

BENG-eisen voor nieuwbouw

In Nederland moeten nieuwe gebouwen aan BENG-eisen voldoen. BENG is een afkorting van Bijna EnergieNeutrale Gebouwen. Er zijn 3 eisen voor de energieprestatie van een nieuwbouwhuis:

1. de maximale energiebehoefte in kWh per m2 gebruiksoppervlak per jaar
2. het maximale primair fossiel energiegebruik, eveneens in kWh per m2 gebruiksoppervlak per jaar
3. het minimale aandeel hernieuwbare energie in procenten

De BENG-eisen gelden vanaf 2021. Vóór 2021 gold de EPC (Energieprestatie-coëfficiënt). BENG is gebaseerd op een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken, zie Energieprestatie indicatoren - BENG (rvo.nl).

De BENG-eisen houden rekening met het gebouwgebonden energieverbruik per vierkante meter (m2). Er geldt een aparte eis voor de buitenkant van een gebouw, de zogenoemde schil, om de energiebehoefte te beperken. Dit noemen we BENG 1. Ook moet de energievraag van een gebouw zo veel mogelijk uit hernieuwbare energie bestaan: de BENG 3-eis. En tenslotte moet de resterende energiebehoefte zo efficiënt mogelijk worden opgewekt: BENG 2. De hoogte van de eisen verschilt per type woning of gebruiksfunctie en is terug te vinden in het Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL).